________________
૨૧૦
વાસ્તુનિઘંટુ ઉપરોકત ૩૨ સ્વરૂપમાં પાશ, અંકુશ, માળા, રત્નપાત્ર, ધરે, વરદ અભય, બીજેરૂ, નાગ, શેરડી, ધનુષ, બાણું, ફળ, કુંભ, ખડગ, મુદ્ગલ, શંખ, ચક્ર, પુષ, તલવાર, ગદા એમ આયુધો કહ્યા છે.
ઉપરોકત ગણપતિના વર્ણ, રકતવર્ણ, સિંદૂર, પિંગલ, નીલ, વ ગર, પીતવર્ણ, શ્યામવર્ણ એમ જુદા જુદા કહ્યા છે.
ગણપતિની બે ભૂજાની ચાર ભૂજાની, છભૂજાની આઠભૂજાની અને દશભૂજાની મતિ મળે છે.
કાર્તિક સ્વામી-કંદ સુબ્રહ્મણ્ય-તેને ૧૭ સ્વરૂપે વાગમશેખરમાં કહ્યું છે. ૧. જ્ઞાન શક્તિ સુબ્રહ્મણ્ય
૯. કમુખે સુબ્રહ્મણ્ય ૨. સ્કંદ સુબ્રહ્મણ્ય
૧૦. તારકા સુબ્રહ્મણય ૩. અગ્નિ જાત સુબ્રહ્માણ્ય
૧૧. સેનાની સુબ્રહ્મણ્ય ૪. સૌરભેય સુબ્રહ્મણ્ય
૧૨. ગૃહ ૫. ગાંગેય સુબ્રહ્મણ્ય
૧૩. બ્રહ્મચારી છે ૬. શરવણોદ્દભવ સુબ્રહ્મણ્ય
૧૪. દેશિક ૭. કાર્તિકેય સુબ્રહ્મણ્ય
૧૫. કોચભેદન છે ૮. કુમાર સુબ્રહ્મણ્ય
૧૬. શિપ્રિવાહન સ્કંદ--કાર્તિક સ્વામીનું વાહન મયૂર છે.
અપરાજિત સૂત્રમાં કહ્યું છે કે બાર ભૂજાના કાર્તિકેયની ખેટ (નગરમાં)માં સ્થાપના કરવી. ચાર ભૂજાના કાર્તિકેયની ગામમાં રથાપના કરવી.
બે ભૂજાના કાર્તિકેયની વનમાં સ્થાપના કરવી. દેવપરિકર –
तोरणं चोपरिष्टात्तु विद्याधर समन्वितम् । देवदुन्दुभि संयुक्त गंधर्वमिथुनान्वितम् । पत्रवल्लि समोपेतं सिंहव्याघ्रसमन्वितम् ।
-મરપુરાળ, ક. ૨૧૮ દેવતાની મૂર્તિની ઉપર પરિધિના ભાગમાં વિવિધ આકૃતિઓવાળું પરિકર કરવામાં આવે છે. તેવું મત્સ્ય પુરાણમાં વિધાન છે. તેમાં ગંધર્વ યુધિને સિંહ, વાઘ તથા દેવદુંદુભી ઈત્યાદિ આકૃતિઓ કરવી. દેવી શક્તિ –
દેવી સત્વ, રજસ્ અને તમસ એ ત્રિગુણ પ્રકૃતિ સ્વરૂપ છે. બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને શિવના પરમ તેજમાંથી પુનરાવતાર પામેલું તેજ એ શક્તિ મનાય છે. જગતમાં તેના રવરૂપે સેંકડે નામથી પૂજાય છે.
