________________
૧૪૦
વાસ્તુનિઘંટું ૭ ગરૂડ :- સોળ ભાગના ક્ષેત્રમાં કર્ણ રેખા ઉપર મધ્યના ચાર ભાગમાં નાભ્ય કરવા
અને બહારના ભાગમાં બાર ના" કવા. આથી ગરુડ નામને વિતાન
થાય છે. ૮ વૈષ્ણવ – ક્ષેત્રના વીસ ભાગ પાડી મધ્યના ચાર ઉપર શ્રીવત્સ વિતાન કરે અને
પરિધિની બહારના ભાગમાં સોળ નાભ્ય કરવા. એટલે વૈષ્ણવ નામને વિતાન થશે.
સભામાભવ આઠ વિતાન ૧ કંબલ, ૨ કંબલેદ્દભવ, ૩ શંખાવત, ૪ મેઘાદર, ૫ મહાપ, ૬ મહાકાન્ત, ૭ હંસ અને ૮ હંસપક્ષ. આ આઠ વિતાન બ્રહ્માજીના પ્રાસાદમાં કરવા. ૧ કંબલ --ચતુરરુક્ષેત્રના ચાર ભાગ કરી અષ્ટ શૃંગ અને ત્રિછત્રક. તેમાં એક ઇંગમાં
જુદા જુદા ત્રણ કલ કેતરવા. પાછલા ભાગમાં ગજકાલુ કરવાં. બાજુમાં કર્ણિકાયુક્ત લંબાવી ત્યાં કરે. તેને કંબલ જાણો. ૨ કંબલેદ્દભવ -તેની બહાર ફરી અષ્ટશંગ પંક્તિબદ્ધ કરવાં. તેમાં પણ કેલ કરવા,
ગજલાલ કર્ણિકાયુક્ત કરવું એટલે કંબલે દુભવ થાય. ૩ શંખાવર્ત-ઉપરાઉપરી કરતાં વૃત્ત કરવાથી શંખાવત બને છે. તેમાં શંખાવર્તના
ક્રમે ઈંગ ઓછાવત્તાં કરવાં. ૪ મેઘદર -કમલદૂભવના બહાર બે મેઘમાલા, તેમાં ગોળ ગજતલની આકૃતિનાં વલય
આઠ વિંટાળવા (કરવાં. એટલે મેઘદર થાય. ૫ મહાપદ્મા-મેઘદરમાં મેઘમાયા તજીને અષ્ટશંગ કરવાં. ફૂલમાં સોળ આદિ ત્રિકેણ,
શંગના અંતરે કર્ણિકા કરવી. ૬ મહાકા-મહાપદ્મના સેળ ત્રિકોણાકારના અગ્ર સેળ પદ્માકાર કરવા. તેમાં તેના આગળ
આઠ ઈંગોથી યુક્ત લંબિત કરવું. ૭ હંસ–સેળ પા અને કેષમાં ચોવીશ કરવા, તે હંસ નામે વિતાન જાણુ. ૮ હંસપક્ષ-પાકેણુ અને લંબિતના વચ્ચે અષ્ટશૃંગ-ફૂલ કરવાં તે હંસપક્ષ.
મંદારકે દૂભવ આઠ વિતાન ૧ ગેમ ૨ માર્ક ૩ કિરણ ૪ માલ ૫ સર્વસુંદર ૬ મેઘછત્ર ૭ મહાખિઓ ૮ દસ આ આઠ વિતાન સૂર્યના પ્રાસાદમાં કરવા. ૧ મ --અષ્ટ કેણના છંદમાં ત્રિછત્ર કર્ણિકા સાથે કરવું. ૨ માર્ક-પરિઘમાં બે ભાગ વધારીને ચાર ખૂણે બેમાકૃતિ કરવી. એકેક ભૂમ્ય
તે લંબિત માર્ક.
