________________
५६
'बालबोधिनीविवृतिविभूषितं
" प्रतिव्यक्ति तुल्या परिणतिस्तिर्यक्सामान्यम्, यथा-शबलशाबलेयपिण्डेषु गोत्वम् " ॥ इति ।
-- [ प्रमाण० परि० ५ सू० ४ ]
www
तिर्यक्सामान्यं च गवादौ गोत्वादिस्वरूपतुल्यपरिणतिरूपम्, उदाहरणं च-तजातीय एवायं गोपिण्डो वा गोसदृशो गवय इति वा । द्वितीयलक्षणमाह
"पूर्वापरपरिणामसाधारणद्रव्यमूर्ध्वतासामान्यम्, यथाकटक - कङ्कणाद्यनुगामि काञ्चनम् " || इति ।
-- [ प्रमाण० परि० ५ सू० ५ ]
तिर्यक्सामान्यलक्षणं कथयति । प्रतिव्यक्तीति यादृशी परिणतिरेकगोव्यक्तस्तादृश्येव परिणतिर्गवान्तरव्यक्तेरपीति व्यक्तीनां सामान्यपरिणतिस्तिर्यक्सामान्यमित्यर्थः । तिर्यक्सामान्यमुदाहरति—यथेति - शाबलशाबलेयगो पिण्डेषु सदृशाकारपरिणामो यस्तदेव गोत्वं तिर्यक्सामान्यमित्यर्थः । एतदेव स्पष्टयन्नाह - तिर्यक्सामान्यं चेति । उदाहृतस्य गोत्वादिरूपतुल्यपरिणतिस्वरूपतिर्यक्सामान्यस्य ज्ञानाकारमुदाहरति — उदाहरणं चेति-गृहाङ्गणे या गोव्यक्तिर्मया दृष्टा तज्जातीय एवायं गोपिण्ड इत्यस्मिन् प्रत्यभिज्ञाने पूर्वोपलब्धगव्या सममिदानीमनुभूयमानगोपिण्डस्य साजात्यं यद् भासते तत् तुल्यपरिणतिरूपं सामान्यमित्यर्थः । गवि गवये च या समानपरिणतिस्तद्रूपतिर्यक्सामान्यविषयकः 'अयं गोसदृशो गवयः' इति बोध इत्याह- गोसदृशो गवय इति वेति । द्वितीयलक्षणमाह ऊर्ध्वतासामान्यलक्षणं कथयति । पूर्वेति - सुवर्णस्य पूर्वपरिणामः कटकात्माऽपरपरिणामः कङ्कणादिस्तदुभयसाधारणं तदुभ
