Page Text
________________
सामान्य निरुकिविवेचना
१७५
रोरे म्यूनवारक पय्र्याप्तिनंनिवेशनीयेतिषाच्यं निरुक्तरूपस्य वह्निस्तदा. श्रयसाधारण्येन बाग्वादिना घटाद्यवगाहिनो वाघभ्रमस्योक्तरूपवृ च्यन्यश्वसम्भवेनासम्भवापत्तेः नत्र स्वावच्छिन्नविषयतानिरूपितांचशेव्यत्वानवच्छिन्नावच्छेदकतात्वावच्छिन्न पर्थ्यान्यनुयोगितावच्छ करू पवृत्यन्यत्वं वाच्यं वृत्तित्वञ्च न स्वविषयतानिरूपित विशेष्यत्वावच्छि नावच्छेदकतापर्याप्त्यनुयोगितावच्छेदकत्वसम्बन्धेन तथासति वह्नि स्वाभावत्वहदत्वगतसमुदायत्वे भ्रमस्यापि वृत्तित्वेनासम्भवासम्भवा. दितिवाच्यं कालीनश्वविशेषित हुदपक्षके संयोगेन वह्नित्यावशिष्टसा के संयोगेन वह्निश्वतुके बाधज्ञानस्य स्वरूपासिद्धिश्शानस्य च बाध कालीनस्वरूपासिद्धित्वावलिन्नावषयतावशेषानरूापनावशेष्यत्वान -
वच्छिनावदकनापर्थ्यायनुयोगितावउछेदकरूप
वह्नित्यत्वाभाव
स्वहदवकालीनत्व स्वरूपत्व संयोगसम्बन्धावच्छिन्न प्रतियोगितास्वगतसमुदायत्वे वृत्तित्वेन वाधकालीनस्वरूपासिद्धावतिव्याप्तिप्रसङ्गात् न च यद्यदूपावच्छिन्नविषयित्वं स्वावच्छिन्नविषयित्वव्यापकं तावदूपावच्किन्नविषयताशून्यं तदितिवाच्यं गौरवात् नचैवंसति ता. वद्रूपावच्छिन्नविषयताशून्यप्रतीतिविषयतावृत्तिरूपावच्छिन्नाप्रयोउयत्वस्य तादशरूपानवच्छिन्नत्वस्य वा निवेशे दोषाभावेन ग्रन्थोक्तव्यापकत्वगर्भनिरुक्तेनविशेष इति वाच्यं व्यापकत्वमात्रांशे साम्येपिकूटश्वस्यातिगुरुशरीरस्याधिकस्य प्रवेशेन गौरवात् यत्र बाधप्रमा नियमेन नियतैकपदार्थविषयक समूहालम्बनात्मिका भ्रमश्च न तथा तत्राव्याप्यापतेर्वाधम्र मस्योक्तशून्यत्ववस्वात् ।
वस्तुतो यद्यद्रूपमध्ये विशिष्टरूपस्यापि धारणसम्भवेन तद्रूपाव. छिन्नविषयताशून्यत्वस्य प्रमे सम्भवेनासम्भवस्य दुर्वारत्वात न च यद्रूपावच्छिन्नविषय नाशून्य प्रतीतौ भूमान्यत्वविशेषणं वा व्यमिति वाच्यं प्रागुकैकत्रद्वयमितिरीत्या भूममादायोद्भवित. स्यदोषस्य दुरुसरत्वादित्यलमुदक्षरविचारपल्लवेन अखण्डाभा वघटकतया सार्थक्यकरणमृजुगतिपरिशीलितं यद्युक्तगतिर्नस्थात्स्यादेव शोभनम् ॥ अवच्छिन्नत्वम्यावच्छेद्यभेदभिन्नत्वात् निरुक्ता धिकरणतानिष्ठ प्रयोज्यतानिरूपित प्रयोजकत् त्वनिष्ठत्वेनै बोपादेयतयाऽ नवच्छिन्नत्वकल्प एव गौरवमितिवचनं वालवचनमेव अवच्छिन्नस्ववत्प्रयोज्यत्वस्यापि भिन्नमूर्त्तिकत्वेनोकाधिकरणतानिष्ठस्यैवोपादे
| SR No. | 008448 |
| Book Title | Samanyanirukti Gudharthatattvaloka |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dharmadattasuri |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | |
| Total Pages | 190 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 5 MB |