________________
(१९२) वितानच्छन्दो नाम द्विनवत्युत्तरशततमं सूत्रम् ॥ विश्वकर्मोवाच
लूमांश्वाऽथ प्रवक्ष्यामि वितानच्छन्दकोद्भवाः । शृङ्गारो विनाङ्गनाश्च विना लूमै वितानकम् ॥ १॥ पुमान विना च सन्तानः पुत्रपौत्रादिकैस्तथा। राष्ट्रं विना दन्तिभिश्च सर्वथैव न शोभते ॥ २॥ तदनुक्रमयुक्तीश्च नामानि लक्षणादिकम् । कथयामि समासेन विश्वकर्मवचो यथा ॥३॥ तुम्बिनी लम्बिनी हेला शान्ता चैव मनोरमा। गान्धारी हस्तिजिह्वा च नागाङ्गा च पुष्पावली ॥४॥ ऊक्ता लूमा नवत्वेवं सुरूपाः स्यु वितानकैः । लूमानुक्रमसंयुक्तं वितानं दिव्यकं भवेत् ॥५॥ यथोदकं दिना भूमि लौका जीवादिकं विना । तथा वितानं निमं योषितः पुरुषं विना ॥६॥ क्षिप्ते तु तुम्बिनी क्षेया उरिक्षप्त लम्बिनी तथा। हेला समतले चोक्ता निधोदेत क्रमागता ॥७॥ शान्ता गजतालुवृत्ते मेघोदरे मनोरमा । गजदंष्ट्रोक्तमाना च गान्धारी च विद्याधरैः (रे)॥ ८॥ लम्बिते गजजिह्वाख्या नामाङ्गा क्षिप्तोरिक्षप्तके। मन्दारके पुष्पावली इत्थं लूमाः प्रकल्पिता ॥९॥ तुम्बिनी पनपत्रे च लम्बिनी त्वेककोलजा। द्विकोला च भवेद्धेला शान्ता चैव त्रिकोलका ॥१०॥ कार्या मनोहराकारा चतुष्कोले मनोरमा । गान्धारी पञ्चकोलेश्च हस्तिजिकतालुका ॥११॥ नागार द्विगजतालु मितालुः स्यात्पुष्पावली। दंष्ट्रा विद्याधरोक्ता च! तयोर्भवाद्य सूत्रतः ॥ १२॥
इति लूमाधिकारः। चतुरस्त्रं समं शुद्ध भागमेकं वेदाश्रकम् । तत्प्रमाणं चाष्टकोणं भिन्नसूरैः प्रभेदितम् ।। १३ ॥ कक्षान्तरे गर्भसूत्र व्यक्तदिग विदिग् मध्यतः । क्षोभणा चार्धभागोक्ता अष्टलूमा: पद्माम्भसा ॥ १४ ॥ मुकुली भागपादेन अधिकास्य (?) पप्राकृतिः। लूमान्तरे चान्तरस्थं कर्तव्यं पद्मकेशरम् ॥ १५॥ धत्तस्था चाष्टलमानां परिघौ पन्नपत्रिका । सगप्रकोपम चलूमाग्ने च गगा (का) रकम् ॥ १६ ॥
