________________
૩૦
શિલ્પદિપક.
ખરાય દેવાનાં સ્થાન. સર્વે પ્રકારનાં વાછત્ર વગાડનારનાં ઘરમાં તથા ગધેડાં પાળનારના ઘરમાં કુંભાર, ગોલા, એડ, રાવળીયા વિગેરેના ઘરમાં તથા બીના ઘરમાં તથા ખંભારના ઘરમાં, તથા કલાલના ઘરમાં, લુગડાં વણનારના ઘરમાં, યાચકના ઘરમાં, વેશ્યાના ઘરમાં એટલે ટામે ખરાય શ્રેષ્ઠ છે.
ગજાય દેવાનાં ઠામ. શુદ્રના ઘરમાં, પાલખીમાં, મેનામાં, તાવદાનમાં, રથ, ગાડી, ગાડાં. વહાણ, કોચ, પલંગ, ગજશાળામાં, રાજાને ક્રીડા કરવાના સ્થાનમાં, વાડીમાં, રાણીના ઘરમાં, આસનમાં, શયનમાં, અને સામાન્ય સ્ત્રીના ઘરમાં, પંડાર (ઢોર ચારનારના ઘરમાં) ઈત્યાદિ સ્થળમાં ગજાય સારી તથા અશાળામાં પણ સારી. ઈતિ ૧૮
દેવાંક્ષાય દેવાનાં સ્થાન. શિ૯પી, તપસ્વીના ઘરમાં તથા કલીકા એટલે ગેળા હવાઈ વિગેરે દારૂખાનું રહેવાના રથળે, સન્યાસી મહાસ તમારજીના ઉપાશ્ચયમ-તથા પોપટ, મેના વિગેરેના પાંજરામાં એવે ઠામે દેવાંક્ષય સારી છે. ૧૯.
ઊપર જે આઠ પ્રકારના આચેના ભેદે કહ્યા તે પિનપોતાના સ્થાનકે કલ્યાણકારી છે પણ ઊલટે ઠામે દલટું કરે, એટલે અકલ્યાણકારી થાય. ઉપરની ટીકાને અર્થ ૧૨ થી તે ૧૯ શ્રા સુધીનો છે. ભેગા અર્થ કરવાનું કારણ માં શેળભેળ વાત છે તેથી વાંચનારને ના સમજાય તેટલા માટે વિભાગ પાડીને અર્થ લખ્યા છે. અનેjશ્ચાત્રે બાબતે બધી- છે.
वृषभस्थाने गजं दद्यात् सिंह वृषभ हस्तिनो।
ध्वजं सर्वेषु दातव्यं वृषं नान्यत्र दियते ॥२०॥
અર્થ– વૃષભયને ઠેકાણે ગજઆય દીજે, પણ વૃષભ ને ગાયને ઠેકાણે સિંહાય ન દેવો પણ સવળે-કેકાણે કાજ આવ્ય- એમ. જાનીશામાં કહે છે માટે સર્વે શિલ્પીઓએ તે પ્રમાણે કરવું. ૨૦
વળી ગ્રંથાન્તરે એમ કહે છે કે આય ગણનાર શિપીએ નકકી ધ્યાનમાં રાખવું, કે જે જાતીને ઘેર આય લાવવાને હોય તે આય પહેલા માળમાં રાખો. પહેલા માળમાં ગજાય હોય તો તેના ઉપરના માળમાં સિંહાય કે વજય રાખીએ તો સારું ફળ આપે. દેવ, સિંહ છુષ અને અજય,એન શાહ૨માંથી કોઈપણ આ માસાદના ક્રમમાં સારા છે. પણ કોઈ પણ વખત સિં,
