________________
नागरादिविधिः ]
षोडशोऽध्यायः ।
प्रासादः सर्वदेवेषु सन्देश (?) मधुनोच्यते । सात्त्विकं नागरं तत् स्याद् राजसं द्राविडं स्मृतम् ॥
तामसं बेसरं चेति त्रयं ब्रह्मादिदैवतम् । त्रियुगं तत् त्रिवर्णे च त्रिचक्रं च क्रमात् स्मृतम् ॥ ४२ ॥
नागरस्य स्मृतो देशो हिमवद्विन्ध्यमध्यगः । द्राविडस्योचितो देशो द्राविडः स्यान्न चान्यथा ॥ ४३ ॥
आगस्त्यविन्ध्यमध्यस्थो देशो वेसरसम्मतः । सर्वाणि सर्वदेशेषु भवन्तीत्यपि केचन ॥ ४४ ॥
अन्यथा
८३
-
हिमाद्रिकन्ययोरन्तर्गतो देश उदाहृतः । सोऽपि देशस्त्रिधा भिन्नस्तत्तद्देशभवैर्गुणैः ॥ ४५ ॥ यथैव देहिनां देहं वातपित्तकफात्मकम् । तथैवेदं जगत सर्व विज्ञेयं त्रिगुणात्मकम् ॥ ४६ ॥ हिमवद्दिन्ध्ययोर्मध्यं सात्त्विकं भूतलं स्मृतम् । विन्ध्यशैलादिकृष्णान्तं राजसं परिकीर्तितम् ॥ ४७ ॥
पुनः कृष्णादिकन्यान्तं तामसं भूतलं भवेत् । नागरं सात्त्विके देशे राजसे द्राविडं भवेत् ॥ ४८ ॥ वेसर तामसे देशे क्रमेण परिकीर्तिताः । विष्णुर्वेधाः शिवः साक्षात् क्रमात् तद्धामदेवताः ॥ ४९ ॥
नागरं भूसुरो जात्या वेसरं वेश्य उच्यते । द्राविडं तु नृपो ज्ञेय आकृतिः कथ्यतेऽधुना ॥ ५० ॥
