________________
[ 8 ]
प्रकरण २
सामान्य स्वरविकार.
दीर्घस्वर-ह्रस्वस्वर'
१. संस्कृतना संयुक्त व्यंजननी पूर्वे आवेला दीर्घस्वरो प्राकृतमां प्रायः ह्रस्व थई आय छे अर्थात् संयुक्त व्यंजननी पूर्वे आवेला 'आ 'नो अ, 'ई' नो इ, 'ऊ 'नो उ, 'ए' नो इ अने 'ओ' नो उथई जाय छे. जेमके :
आ=अ-आम्रम् अम्बं । आस्यम् अस्सं । ताम्रम् तम्बं । विरहाग्निः विरहगी |
ई - इ - तीर्थम् तित्थं । मुनीन्द्रः मुणिंदो । ऊ - उ - गुरूल्लापा : गुरुलावा | चूर्णः चुण्णो ।
ए - इ - नरेन्द्रः नरिंदो । म्लेच्छः मिलिच्छो ।
ओ - उ - अधरोष्ठः अहरुद्वं । नीलोत्पलम् नीलुप्पलं ।
=
--
|
ह्रस्वस्वर=दीर्घस्वर.
२. संस्कृतना श्य, शू, र्श, ध, श्श, प्य, षू, र्ष, ध्व, प्षः स्य, स्त्र, से, स्व, अनेस्सनी पूर्वे रहेलो ह्रस्वस्वर प्राकृतमां प्रायः दीर्घभाव पामे छे. उदाहरणो नीचे प्रमाणे छे:श्य — आवश्यकम् आवासयं । कश्यपः कासवो । पश्यति पास । श - मिश्रम् मसिं । विश्रामः वीसामो । विश्रान्यति वीसमइ । --- संस्पर्शः संफासो ।
१ जूओ पालीप्रकाश पृ० ८, नियम - ११ ( दीर्घस्वर स्वस्वर) तथा पृ० ५५ ( ए=इ ) अने ( ओ = उ ) अने पृ० ५ ( औ = उ ) २ जूओ पालीप्र० पृ० ११ - ( परामर्श : रामासो ) टिप्पण.
