Nyaya Pravesha Part 1

SR No.: 008423
Original Sutra Author: N/A
Author: Anandshankar B Dhruva
Publisher: Oriental Research Institute Vadodra
Publication Year: 1968
Total Pages: 228
Language: Sanskrit, English
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 5 MB

Page 151

27
पनिका तत्र साध्यचासो etc.- साध्यश्चासौ [मसिद्धित्वात् ] धर्मश्च [ पश्रितत्वात् ] साध्यधर्मः। P. 47 b न तु साध्यशब्दो धर्मधर्मिसमुदायवृत्ति : &c. By उपचार, साध्य may be used either
for धर्म or for धर्मिन, in the former case साध्यधर्म will be a कर्मधारय ( साध्यश्चासौ धर्मश्च ); in the latter, it will be a षष्ठीतत्पुरुष ( साध्यस्य धर्मः)
of. “समुदायस्य साध्यत्वाद्धर्ममात्रेऽथ धर्मिणि । अमुख्येप्येकदेशत्वात् साध्यत्वमुपचर्यते." न्या. प्र. Read " अनुपचरितं तु साध्यं धर्मविशिष्टो धर्मीति भावार्थः" . P.17.1.4 पनिका ननु साध्यधर्मसामान्येन...This is said with reference to the word 47 b. 'साध्यधर्मसामान्येन' occurring in the definition of सपक्ष in the
N. Pravesa. साध्यधर्मसामान्येन सामान्यः = साध्यधर्ममवधार्य समानः, and not साध्यधर्मे णैव केवलेन समानः; for, the similarity may extend to several other points also, although as a matter of fact for the purpose
of the particular reasoning they may be excluded, न्या. प्र. व. 'पर्दाथसंघातः ' is an obvious misprint for ' पदार्थसंधातः' P. 17,1.7. ! 10-11. Read साध्यप्रतिबद्धत्वात् for साध्यप्रतिबन्धत्वात्. प्रतिबद्धः %D invariably accom.
panied by. तदपि-साधनमपि.
व्यापकं निवर्तमान &c.=ध्यापकाभावात् व्याप्याभावः साध्याभावात् साधनाभावः (न्या.प्र.व. P. 48a I. 13-14.) न्या. प्र. व. सांप्रतं विचित्रत्वादवधारणविधेः &c-The Vrtti explains why in the न्या. प्र. P. 17,1.14 the अन्वयव्याप्ति wes not enunciated in connection with the सपक्ष,
while the sufakayf is enunciated in connection with the विपक्ष, (यनित्यं तदकृतकं टं यथाकाशमिति where निस्यं नित्यत्वाभाववत् and अकृतकं कृतकवाभाववत् ) the reason being that the former is simple,
while the latter is somewhat intricate. न्या. प्र.व. अपेक्षित...कृतकस्व explained स्वभावनिष्पत्तौ स्वसत्तानिष्पत्तौ ( Panjila)
P. 17, प्रयत्न:-&c प्रयत्नानन्तरीयकल explained. 11. 17-20. In न्या. प्र.. 1. 19 for तत्र भावो जातः read तत्रभवो जातः
P. 17, Read द्वितीयहेत्वभिधानं विपक्षव्यावृत्तः सपक्षकदेशवृत्तिरपि सम्यग्हेतुर्यथाऽयमेवेति 11. 21-22 दर्शनार्थत्वाददुष्टमिति. The द्वितीयहेतु is प्रयत्नानन्तरीयकत्व. Its peculiarity
is that it is सपक्ष-एकदेश-वृति, that is to say, it exists in some सपक्षs only: for examples a lightning (विद्युत् ) is अनिस्य but not start , that is, produced by a volitional effort (चेतनावतो व्यापारः); and yet it is a good हेद, as good as this (यपा भयमेष ) vie. कृतकत्व,