Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 2

SR No.: 008410
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 580
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 19 MB

Page 199

[पा. ३. सू० ३०.]
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासमे द्वितीयाध्यायः ।
randu
to
riaPRAMORamPranamami...
....
सकारस्यैकारे परे समासे षो वा भवति, नाम्नि । रोहिणि-पष्टीसमास इत्याह-विगतमित्यादि । “ स्थल स्थाने " षेणः, रोहिणिसेनः; रेवतिषणः, रेवतिसेनः; भरणिषेणः, ज्वलादिणस्य विकल्पितत्वादचि तिष्ठतेर्वा कित्यले- स्थलम् , मरणिसनः; “ड्यापो बहुलं नाम्नि" [२. ४. ९९.] शाम्यतीत्यचि गौरादित्वाङ्यां- शमी; शमि इति ह्रस्वा-40 इति इस्वः । इत इति किम् ? पुनर्वसुषेणः, अन पूर्वेण न्तस्येत्यर्थः ॥छ ॥ २.३, २८.॥ नित्यमेव, शतभिषक्सेनः ॥ २७ ॥ wmomenwinnnnnnnoimmmmmmmmmmmmmmmmmninml
........... न्या० स०-वि-कु-शमि० । नाम्नीति निवृत्तम् विष्टलांदिश० न्या०-भादि। भशब्दो नक्षत्रवाचीत्याह-भं शब्दाद संज्ञाया अप्रतीतेः उत्तरत्र गोत्रग्रहणाद् वा। स्थलमितिनक्षत्रमिति । रोहतेः “दुह-वृहि-दक्षिभ्य:." [उगा. तिष्ठत्यत्र सिकतादिकमिति 'स्थो बा" [ उणा० ४७३.] अल:१९४. ] इति बहुवचनादिणे- रोहिणः, “ रेवड पवि गती" स्थलः। शमिष्ठलमिति- शमिशब्दः शमशब्दो ना, शमे:45 अतो " दृ-पृ-भू-मृ-शी."[ उगा. २०७.] इति बहुवचना-" इतोऽत्तय." [२. ४. ३२.] इति डीः। अत्र शमाद् दते- रेवतः। बिभतेः करणेऽनटि-भरणः, " ऋ-हृ-स० "गौरादित्वाद् डीः । वि-कुशब्दावव्यया-ऽनव्ययौ विशेषानुपादानाद् [ उणा० ६३८.] इत्यादिनाऽगिप्रत्यये तु- भरणिः, “ रेवत-दावपि गृह्यते, तत्राव्ययपक्षे " गतिवन्य०" [३. १. ४२.] रोहिणार्द्र" [२. ४, २६.1 इति गौरादित्वादिदन्तत्वाच्च इति “प्रात्यव." [३. १. ४७.] इति च तत्पुरुषोऽन्यत्र डीप्रत्यये-रोहिण्य इव रेवत्य इव भरण्य इव सेना अस्येति षष्ठीसमास इत्याह-विगतं वीनां वेति । दीर्धान भवतीतिबहुव्रीही " जयापो बहुलं." [ २. ४. ९९.] इति इस्वत्वे बाहुलकान्न एस्व इत्यर्थः ॥ २. ३. २८. ॥ पक्षेऽनेन षत्वे " रपवाद." [२. ३. ६३.] इति गत्वे- कपेगाने।२1३॥ २९॥ रोहिणिषेण इत्यादि । पूर्वेणेति- “ एत्यकः ” [ २. ३.
त० प्र०--कपिशब्दात् परस्य स्थलशब्दसंबन्धिनः सका. २६.] इत्यनेनेत्यर्थः । शतभिषक्सेन इति- शतं भिषजो ..
रस्य समासे घो भवति, गोत्रेऽभिधेये। कपिठलो, नाम यस्यामिति बहुव्रीहिः, इत उत्तरो नायमिति षत्वं न भवति ।
गोत्रस्य प्रवर्तयिता, यस्य कापिष्टलिः पुत्रः। गौमिहत ॥ छ ।। २. ३. २७॥
लौकिकं गृह्यते, लोके चाद्यपुरुषा येऽपत्यसंततेः प्रवर्तयितारो र न्या० स०-भादि। विभर्ति करणेऽनटि, “ऋ-हृ"यनाम्नोऽपत्यसंततियपदिश्यते तेऽभिधीयन्ते । गोत्र इति [उणा. ६३८.] इत्याद्यणौ वा भरणिः । रोहिण्य इव रेवत्य किम् ? कपीनां स्थलं कपिस्थलम् ॥ २९ ॥ इव भरण्य इव कल्याणिनी सेना यस्येति । पुनर्वसुषेण इत्यादि
श० न्या०—कपेः। नेह पूर्वाचार्यपरिभाषितं गोत्रं पुनर्वस्वनयोराराधितयोः पुनर्वसू , शतभिषज् नक्षत्रमतो में इति ।
त गृह्यते, किन्तु " भारद्वाजाऽऽगिरसबार्हस्पत्याः प्रवरा भारद्वा-60 ध्यावृत्तेनं द्यङ्गवैकल्यम् ।। २. ३. २७.॥
|'जस्य” इत्यादि प्रवराभ्यायपठितमित्याह-गोत्रमिहेत्यादि । 25 वि-कु-शमि-परेः स्थलस्य । २१३॥२८॥
कपिभिरावृतं स्थलमस्यासौ कपिष्ठल:, व्युत्पत्तयेऽवयवार्थोऽनु
सियते, रूढ्या तु ऋषिविशेषस्य कपिष्टलशब्दो वाचकः, तस्यात० प्र०-वि-कु-शमि-परिभ्यः परस्य स्थलशब्दसंबन्धिनः
प्रसिद्धत्वात् पुत्रेण प्रसिद्धेन निरूपणा क्रियत इत्युक्तं- कपिसकारस्य समासे पो भवति । नाम्नीति निवृत्तम् । विगत
ष्ठलो नामेल्यादि। बाहादेराकृतिगणत्वादृषित्वेऽपीप्रत्ययः वीनां वा पक्षिणां स्थलं-विष्टलम् , कुत्सितं को:- पृथ्व्या
छ । २. ३. २९. ।। वा स्थलं- कुष्ठलम्, शमीनां स्थलं शमिष्ठलम्, “आपो 30बहुलं नाम्नि" [२. ४. ९९.] इति हस्वः, सूत्रे हृस्वस्य
न्या० स०--कपेः। कपिभिरावृतं स्थलमस्य तस्यापत्यं शमिशब्दस्योचारणाद दीर्घान भवति-शमीस्थलम् , दीर्घा- “ बाह्वादिभ्यो गोत्र" [६. १. ३२.] इश् प्रत्ययः । गोत्रमिदप्येके, परिगतं स्थलं परिष्टलम् । एभ्य इति किम् ? हत्यादि- न तु स्वापत्यसन्तानस्येत्यादि- लक्षणं शाखीयम् भूमिस्थलम् ॥ २८ ॥
॥ २. ३. २९.।। श० न्या०-विकु० । विकुष्ठलादिशब्दैः संज्ञाया अप्रतीते
.! गो.ऽम्बा-ऽऽम्ब-सव्या-ऽप-द्वि-त्रि-भूम्य38 स्तन्निवृत्तिरित्याह-नाम्नीति । वि-कुशब्दावव्यया-ऽनन्ययौ विशे- ग्नि-शेकु-शङ्कु-का-मञ्जि-पुञ्जि-बहिःपरमे
षानुपादानात् , तत्राव्ययपक्षे “ गति-क्विन्य." [ ३. १. ४२.] दिवः स्थस्य । २।३।३०॥ इति “प्रात्यव." [३. १. ४७.] इति च तत्पुरुषोऽन्यत्र त० प्र०-मो अम्बा आम्म सम्य अपति त्रि भूमि
ommanmaa.70