Swopagnyashabda maharnavnyas Bruhannyasa Part 1

SR No.: 008409
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 522
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 359

लिङ्गानुशासने पुलिँङ्गप्रकरणम् ।
-
आर:-आरकूटः । द्रवनामत्वानपुंसकत्वे प्राप्तेऽस्य पाठः। बहुलं-प्राज्य-नभसोः”। अथ लान्ताः षड्विंशतिः-कल्लोल:-तरङ्गः, तरङ्गेऽर्थप्राधा
तण्डुलः-विडङ्गम् , धान्यसारश्च;न्यादुलोलोऽपि । ओल्ल:-सूरणः; यद् गोड:
"विडङ्गे तण्डुलः पुंसि धान्यादिनिकरेऽपि च"। "आर्द्र-सूरणयोरोल्लः”।
पत्रपाल:खल्ल:
“दीर्था छुरी पत्रपालः"! "कृतौ वस्त्रप्रभेदे च खल्लो निम्ने च चातके ।
वातूलः-वातसमूहः; वाताऽसहे उन्मत्ते चाश्रयलिङ्गः । 45 खल्ली स्याद्धस्तपादावमईनाख्यरुजि स्त्रियाम् ॥
ताल:तल्ल:-तडागविशेषः । [औपच्छन्दसकम् ] ॥ १२ ॥
"गीतकालक्रियामाने हरिताले द्रुमान्तरे । कण्डोलपोटगलपुद्गलकालबाला
तालः करतलाउकुछ-मध्यमाभ्यां च सम्मिते" ॥ 10ऽऽवेला गलो जगलहिङ्गुलगोलफालाः।।
करास्फाले, सरौ च गृहादिरक्षणाय लोहादिमययन्त्रे च । स्थाद् देवलो बहुलतण्डुलपत्रपाल
जडल:-देहे कृष्णं लक्ष्म । भ्रमल:-रोगविशेषः । नि-50 वातूलतालजडुला भृमलो निचोलः॥१३॥
चोल:-निचुलकम् । यद् गौडःएते शब्दाः पुलिँझाः-कण्डोल:-पिटकाख्यं भाजनम् ।
"निचोलः स्यान्निचुलकम्"। पोटगल:-काशः, नडश्च । पुद्गलः-परमाणुः, देहः,
उपसर्गस्यातन्त्रत्वाचोलः । स्त्रीणां कूसकश्चोलः । [ वसन्त15 आत्मा च । काल:"कालो मृत्यौ महाकाले समये यम-कृष्णयोः ।
तिलकम् ] ॥ १३ ॥ कृष्णनिवृति काला च नीली-मजिष्टयोरपि ॥
कामलकुद्दालावयवस्वाः
55 काली गौर्या क्षारकीटे कालिका-मातृभेदयोः ।
सुवरौरवयावाः शिवदावौ। नवाम्बुवाहबुन्दे च परिवादेऽपि च क्वचित्" ।
माधवपणवादीनवहाव20 बाल:-अश्व-करिवालधिः । त्रुटौ तु बाहुलकात् स्त्रियाम्।। ध्रुवकोटीशांशाः स्पशवंशो ॥ १४ ॥ यद् गौडः
एते शब्दाः पुलिझा:-कामल:"ना बालः कुन्तले दन्ताबलघोटक-वालधौ।
"मरौ रोगेऽवतंसे ना कामलस्त्रिषु कामुके"। वाच्यलिङ्गोऽर्भके मूर्खे हीबेरे पुं-नपुंसकम् ॥
कुद्दाल:-खनित्रविशेषः । अथ वान्ताद्वादश-अवयव:"अलङ्कारान्तरे मेधौ बाली बाला त्रुटि-स्त्रियोः"। अङ्गम्। स्वः, आत्मा, स्वभावः, ज्ञातिश्च; अर्थे तु पुं-नपुंसको 25 केशेऽपि पुं-नपुंसको वक्ष्यते । स्वार्थिक के बालकः-शिशुः, ! वक्ष्यते; आत्मीये तु गुणवृत्तित्वादाश्रयलिङ्गः; गौडस्तुकान्तत्वात् पुंसि, वलयाऽङ्गुलीयकयोस्तु पुं-नपुंसको वक्ष्यते । ___ "खो ज्ञातावात्मनि क्लीबे त्रिष्वात्मीये स्त्रियां धने” इत्याह ।। आवेलः-चर्वितताम्बूलम् । गल:-सर्जरसः । अर्थप्राधान्यात् | सुषः-सुरभेदः । यद् गौडः--
65 कलकल इत्यपि । कण्ठे तु तन्नामत्वादेव पुंस्त्वम् , द्रवनामत्वान्न- "सम्भेदे ना सवा मर्वा"। पुंसकत्वे प्राप्तेऽस्य पाठः । जगल:--
रौरवः-नरकभेदः । घोरे त्वाश्रयलिङ्गः । रौरवान्तत्वान्महा30 “जगलः पिष्टमये च मेदके मदनद्रुमे ।
रौरवः । यावः-अलक्तकः । शिवः-वेदादिः; सुखादिषु तन्नाहिङ्गुल:-हिङ्गुलुः, पुंस्यमरलिङ्गशेषः । गौडस्तु
मत्वानपुंसकत्वम् ; यदाह"हिङ्गुलं दारुदं स्याद्" इत्याह ।
"वेदे योगे हरे कीले वालके गुग्गुलौ शिवः”। 70 गोल:-सर्वतो वृत्तः । बालक्रीडनकाष्ठे स्त्री, पत्राक्षनादौ
"पुण्डरीकद्रुमे क्लीबं शं मोक्ष-क्षेम-वारिषु" । तु क्लीयो वक्ष्यते । यस्तु गोल एवं गोलक इति स्वार्थिकक
आमलक्यादौ स्त्रीत्वं वक्ष्यते। 35 प्रत्ययान्तो मृते भर्तरि जारजस्य वाचकः स आश्रयलिङ्गः । फालः-कुशी । देवलः-देवतायतनम् । बहुल:-कृष्णपक्षः।
"मोक्षे पुंसि” इति गौडः । यदाह
दाव:-अरण्यम् । वदिविशेषे तु पुंस्त्वं सिद्धमेव । अर्थ"बहुलः कृष्णपक्षेऽसौ शितौ च बहुला गवि । प्राधान्याद् दव इत्यपि। एलायां नीलिकायां च बहुलाः कृत्तिकासु च ॥ “कानने वनवह्नौ व स्याद् दावो दवनिरि"। ३ श० परि०
... .75