________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
समयसार
५२०
अशुभ: शुभो वा स्पर्शो न त्वां भणति स्पृश मामिति स एव। न चैति विनिर्ग्रहीतुं कायविषयमागतं स्पर्शम्।। ३७९ ।। अशुभ: शुभो वा गुणो न त्वां भणति बुध्यस्व मामिति स एव। न चैति विनिर्ग्रहीतुं बुद्धिविषयमागत तु गुणम्।।३८० ।। अशुभं शुभं वा द्रव्यं न त्वां भणति बुध्यस्व मामिति स एव। न चैति विनिर्ग्रहीतुं बुद्धिविषयमागतं द्रव्यम्।। ३८१ ।। एतत्तु ज्ञात्वा उपशमं नैव गच्छति मूढः। विनिर्ग्रहमनाः परस्य च स्वयं च बुद्धिं शिवामप्राप्तः।। ३८२ ।।
यथेह बहिरर्थो घटपटादि:, देवदत्तो यज्ञदत्तमिव हस्ते गृहीत्वा, 'मां प्रकाशय' इति स्वप्रकाशने न प्रदीपं प्रयोजयति, न च
[अशुभ: वा शुभ: स्पर्श:] अशुभ अथवा शुभ स्पर्श [ त्वां न भणति] तुझसे यह नहीं कहता कि [ माम् स्पृश इति] 'तू मुझे स्पर्श कर'; [ सः एव च] और आत्मा भी, [ कायविषयम् आगतं स्पर्शम् ] कायके ( –स्पर्शेन्द्रियके ) विषयमें आये हुए स्पर्शको ( अपने स्थानसे च्युत होकर), [विनिर्ग्रहीतुं न एति] ग्रहण करने नहीं जाता।
[अशुभः वा शुभः गुणः ] अशुभ अथवा शुभ गुण [ त्वां न भणति ] तुझसे यह नहीं कहता कि [ माम् बुध्यस्व इति] 'तू मुझे जान'; [ सः एव च ] और आत्मा भी ( अपने स्थानसे च्युत होकर), [ बुद्धिविषयम् आगतं तु गुणम् ] बुद्धिके विषयमें आये हुए गुणको [ विनिर्ग्रहीतुं न एति ] ग्रहण करने नहीं जाता।
[अशुभं वा शुभं द्रव्यं ] अशुभ अथवा शुभ द्रव्य [ त्वां न भणति] तुझसे यह नहीं कहता कि [ माम् बुध्यस्व इति ] 'तू मुझे जान'; [ सः एव च ] और आत्मा भी ( अपने स्थानसे च्युत होकर), [बुद्धिविषयम् आगतं द्रव्यम् ] बुद्धिके विषयमें आये हुए द्रव्यको [ विनिर्ग्रहीतुं न एति] ग्रहण करने नहीं जाता।
[ एतत् तु ज्ञात्वा ] ऐसा जान कर भी [ मूढः ] मूढ़ जीव [ उपशमं न एव गच्छति] उपशमको प्राप्त नहीं होता; [च और [ शिवाम् बुद्धिम् अप्राप्तः च स्वयं] शिव बुद्धिको (कल्याणकारी बुद्धिको, सम्यग्ज्ञानको) न प्राप्त हुआ स्वयं [ परस्य विनिर्ग्रहमनाः ] परको ग्रहण करने का मन करता है।
टीका:-प्रथम दृष्टांत कहते है: इस जगतमें बाह्यपदार्थ-घटपटादि-, जैसे देवदत्त नामक पुरुष यज्ञदत्त नामक पुरुषको हाथ पकड़कर किसी कार्यमें लगाता है इसीप्रकार, दीपकको स्वप्रकाशनमें ( अर्थात् बाह्यपदार्थको प्रकाशित करने के कार्यमें) नहीं लगता कि 'तू मुझे प्रकाशित कर',
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com