________________
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
डाननशास्त्रमा ]
શયતત્ત્વ-પ્રજ્ઞાપન
૨૮૧
उप्पादो पद्धंसो विज्जदि जदि जस्स एकसमयम्हि। समयस्स सो वि समओ सभावसमवट्ठिदो हवदि।।१४२।।
उत्पाद: प्रध्वंसो विद्यते यदि यस्यैकसमये। समयस्य सोऽपि समयः स्वभावसमवस्थितो भवति।। १४२।।
समयो हि समयपदार्थस्य वृत्त्यंशः। तस्मिन् कस्याप्यवश्यमुत्पादप्रध्वंसौ संभवतः, परमाणोर्व्यतिपातोत्पद्यमानत्वेन कारणपूर्वत्वात्। तौ यदि वृत्त्यंशस्यैव , किं यौगपद्येन किं
गतम्। अथ समयसन्तानरूपस्योर्द्धप्रचयस्यान्वयिरूपेणाधारभूतं कालद्रव्यं व्यवस्थापयतिउप्पादोपद्धंसो विज्जदि जदि उत्पादः प्रध्वंसो विद्यते यदि चेत्। कस्य। जस्स यस्य कालाणोः। क्व। एकसमयम्हि एकसमये वर्तमानसमये। समयस्स समयोत्पादकत्वात्समयः कालाणुस्तस्य। सो वि समओ सोऽपि कालाणुः सभावसमवट्ठिदो हवदि स्वभावसमवस्थितो भवति। पूर्वोक्तमुत्पादप्रध्वंसद्वयं तदाधारभूतं कालाणुद्रव्यरूपं ध्रौव्यमिति त्रयात्मकः स्वभावः सत्तास्तित्वमिति यावत्। तत्र
એક જ સમયમાં ધ્વંસ ને ઉત્પાદનો સદ્ભાવ છે हो जाने, तो स्वभाव-समवस्थित छ. १४२.
अन्वयार्थ:- [ यदि यस्य समयस्य ] हो. अपने [एकसमये] मे समयमi [ उत्पाद प्रध्वंसः] उत्पा६ अने ध्वंस [विद्यते] वर्ते छ, [ सः अपि समयः ] तो ते 5 [स्वभावसमवस्थितः] स्वमा अवस्थित अर्थात ध्रुव [भवति] () छे.
ટીકાઃ- સમય કાળપદાર્થનો *વૃક્વંશ છે; તેમાં (–તે વૃક્લંશમાં) કોઈને પણ અવશ્ય ઉત્પાદ તથા વિનાશ સંભવે છે, કેમ કે પરમાણુના અતિક્રમણ દ્વારા (સમયરૂપી વૃક્વંશ) ઉત્પન્ન થતો હોવાથી કારણપૂર્વક છે. (પરમાણુ વડ જે એક આકાશપ્રદેશનું મંદ ગતિથી ઓળંગવું તે કારણ છે અને સમયરૂપી વૃક્વંશ તે કારણનું કાર્ય છે તેથી તેમાં કોઈ પદાર્થને ઉત્પાદ તથા વિનાશ થતા હોવા
मे.)
(“કોઈ પદાર્થને ઉત્પાદ-વિનાશ થવાની શી જરૂર છે? તેને બદલે તે વૃક્વંશને જ ઉત્પાદવિનાશ થતા માની લઈએ તો શી હરકત?' એવા તર્કનું સમાધાન કરવામાં આવે છે. )
ઉત્પાદ અને વિનાશ જો વૃધંશના જ માનવામાં આવે તો, ( પૂછીએ છીએ કે)
* वृत्त्यं = वृत्तिनो अंश; सूक्ष्ममा सूक्ष्म परिति अर्थात पर्याय.
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com
