Pravachana Navneet 1

SR No.: 008278
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanjiswami
Publisher: Vitrag Sat Sahitya Trust Bhavnagar
Total Pages: 357
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse
File Size: 2 MB

Page 12

Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
ર: પ્રવચન નવનીત ભાગ-૧
“અવ્યક્ત” બોલઃ ૧ પ્રવચન ( હિન્દીમાં) : તા. ૧૭-૧-૧૯૭૮
આ (૪૯મી) ગાથા ઘણા શાસ્ત્રોમાં છે. આ ગાથા ઘણી જૂની છે. આ ગાથા. કુંદકુંદ આચાર્યનાં શાસ્ત્રો-શ્રી “પ્રવચનસાર' માં છે. સમયસાર' માં છે, “પંચાસ્તિકાય” માં છે. નિયમસાર” માં છે, “અષ્ટપાહુડ' માં છે અને “ધવલા' માં (પણ) છે. તેમાં જે “અવ્યક્ત” બોલ છે તે ઘણો સૂક્ષ્મ છે.
અહીં આપણે “અવ્યક્ત” લેવું છે.
પહેલાં છ બોલ ચાલી ગયા છે. (“પદ્રવ્યાત્મનોવેગ્નેયાયજીવન્યવાહૂ' -છ દ્રવ્યસ્વરૂપ લોક જે શેય છે અને વ્યક્ત છે તેનાથી જીવ અન્ય છે માટે અવ્યક્ત છે). “ અવ્યક્ત” વિશેષણને સિદ્ધ કરે છે –
આત્માને “અવ્યક્ત' કહે છે, કયા આત્માને? –જે શુદ્ધ, ચિધન, આનંદકંદ, ધ્રુવ-એને અહીંઆ “અવ્યક્ત' કહેવામાં આવે છે. કેમકે “છ દ્રવ્યસ્વરૂપ લોક જે શેય છે; થોડી સૂક્ષ્મ વાત છે. પોતાના સિવાય, છ દ્રવ્યસ્વરૂપ લોક છે. છ દ્રવ્ય છે. તેમાં અનંત સિદ્ધ છે, અનંત નિગોદ છે, ધર્માસ્તિ, અધર્માસ્તિ, આકાશ, કાળ, પુદ્ગલ-એ બધા છ દ્રવ્ય, એક બાજુ છે, એ
શેય” છે. (તો પોતાનો ) આત્મા “જ્ઞાયક' છે. છ દ્રવ્યમાં અનંત સિદ્ધ પણ આવી ગયા; ત્રિકાળવર્તી અનંત પંચપરમેષ્ઠી પણ આવી ગયા;- એ બધાં આત્મા અંદર જ્ઞાયકસ્વરૂપ ચિધન છે. (પણ) “છ દ્રવ્ય જ્ઞય છે' એ અપેક્ષાથી (તે) જાણવા લાયક છે, પર તરીકે જાણવા લાયક છે. પંચપરમેષ્ઠી પણ પર તરીકે જાણવા લાયક છે. આહા... હા! જે અનંત
દ્વ છે તે પણ ‘આ’ આત્માની અપેક્ષાએ પરચીજ છે અને જ્ઞય છે. “ શેય' અર્થાત આત્માનાં જ્ઞાયકભાવમાં પર તરીકે જાણવા લાયક છે. આત્મા “જ્ઞાયક’ . ત્રિકાળી આનંદકંદપ્રભુ શુદ્ધ ચૈતન્યધ્રુવ તે જ્ઞાયક છે, જાણવાવાળો છે, એને જાણવાલાયક છે દ્રવ્ય છે. આહા... હા ! છ દ્રવ્યમાં દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્ર માનવા લાયક છે, એ પણ ( જ્ઞાયકમાં ) ન આવ્યા, આહા... હા. હા! ઝીણી વાત! આ “અવ્યક્ત” બોલ ઘણો સૂક્ષ્મ છે, એક બાજુ ભગવાન આત્મા “જ્ઞાયક' છે. અને એક બાજુ છ દ્રવ્ય ‘ય’ છે.
શ્રી ધર્મદાસજી ક્ષક્લક થયા છે. એમણે ( વિક્રમ સંવત ) ૧૯૪૬માં “સમ્યજ્ઞાન દીપિકા” બનાવી છે તેમાં તો આ પહેલા બોલનો (અવ્યક્તનો) એવો અર્થ લીધો છે કે આત્મા જ્ઞાયક છે અને છ દ્રવ્ય જ્ઞય છે તો છ દ્રવ્યથી ભિન્ન ( નિજ) આત્મા “સમ' (દ્રવ્ય) થઈ જાય છે, સૂક્ષ્મ બોલ છે, આહા... હા ! “સપ્તમ” એવું લીધું છે. એમ આવ્યું ને...? કે: આ છ દ્રવ્યસ્વરૂપ લોક જે જ્ઞય છે તેનાથી તો ભગવાના આત્મા ‘ભિન્ન” છે. આહા. હા!
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com