________________
४९
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
नियमसार
सुहुमा हवंति खंधा पाओग्गा कम्मवग्गणस्स पुणो । तव्विवरीया खंधा अइसुहुमा इदि परूवेंति ।। २४ ।।
अतिस्थूलस्थूलाः स्थूलाः स्थूलसूक्ष्माश्च सूक्ष्मस्थूलाश्च । सूक्ष्मा अतिसूक्ष्मा इति धरादयो भवन्ति षड्भेदाः ।। २१ ।। भूपर्वताद्या भणिता अतिस्थूलस्थूलाः इति स्कंधाः । स्थूला इति विज्ञेयाः सर्पिर्जलतैलाद्याः ।। २२ ।। छायातपाद्याः स्थूलेतरस्कन्धा इति विजानीहि । सूक्ष्मस्थूला इति भणिताः स्कन्धाश्चतुरक्षविषयाश्च ।। २३ ।। सूक्ष्मा भवन्ति स्कन्धाः प्रायोग्याः कर्मवर्गणस्य पुनः । तद्विपरीताः स्कन्धाः अतिसूक्ष्मा इति प्ररूपयन्ति ।। २४ ।।
वळी कर्मवर्गणयोग्य स्कंधो सूक्ष्म स्कंधो णवा, तेनाथी विपरीत स्कंधने अतिसूक्ष्म स्कंधो वर्ण । २४ ।
गाथा २१ - २४
अन्वयार्थः-[ अतिस्थूलस्थूलाः ] अतिस्थूलस्थूल, [स्थूलाः ] स्थूल, [स्थूलसूक्ष्माः च] स्थूलसूक्ष्म, [ सूक्ष्मस्थूला: च ] सूक्ष्मस्थूल, [ सूक्ष्मा: ] सूक्ष्म और [ अतिसूक्ष्माः ] अतिसूक्ष्म [ इति ] ऐसे [ धरादयः षड्भेदाः भवन्ति ] पृथ्वी आदि स्कंधोंके छह भेद हैं।
[भूपर्वताद्याः] भूमि, पर्वत आदि [ अतिस्थूलस्थूलाः इति स्कंधा: ] अतिस्थूलस्थूल स्कंध [भणिताः] कहे गये हैं; [ सर्पिर्जलतैलाद्याः ] घी, जल, तेल आदि [ स्थूलाः इति विज्ञेयाः ] स्थूल स्कंध जानना ।
[ छायातपाद्याः ] छाया, आतप ( धूल ) आदि [ स्थूलेतरस्कन्धाः इति ] स्थूलसूक्ष्म स्कंध [विजानीहि ] जान [च] और [ चतुरक्षविषयाः स्कन्धाः ] चार इन्द्रियोंके विषयभूत स्कंधोंको [ सूक्ष्मस्थूलाः इति ] सूक्ष्मस्थूल [ भणिताः ] कहा गया है।
[ पुनः ] और [ कर्मवर्गणस्य प्रायोग्याः ] कर्मवर्गणाके योग्य [ स्कन्धाः ] स्कंध [ सूक्ष्मा: भवन्ति ] सूक्ष्म हैं; [ तद्विपरीता: ] उनसे विपरीत ( अर्थात् कर्मवर्गणाको अयोग्य ) [ स्कन्धाः ] स्कंध [ अतिसूक्ष्माः इति ] अतिसूक्ष्म [ प्ररूपयन्ति ] कहे जाते हैं।
Please inform us of any errors on rajesh@Atma Dharma.com
