________________
२
Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates
नियमसार
[ अनुष्टुभ् ]
वाचं वाचंयमीन्द्राणां वक्त्रवारिजवाहनाम्। वन्दे नयद्वयायत्तवाच्यसर्वस्वपद्धतिम् ।। २ ।।
पूजूँगा।) जिसने भवोंको जीता है उसकी मैं वन्दना करता हूँ- उसे प्रकाशमान ऐसे श्री जिन कहो, 'सुगत कहो, गिरिधर कहो, 'वागीश्वर कहो या शिव कहो । १ ।
[ श्लोकार्थ :- ] 'वाचंयमीन्द्रोंका ( - जिनदेवोंका) मुखकमल जिसका वाहन है और दो नयोंके आश्रयसे सर्वस्व कहनेकी पद्धति है उस वाणीकी ( - जिनभगवंतोकी स्याद्वादमुद्रित वाणीकी) मैं वंदना करता हूं । २।
[ शालिनी ] सिद्धान्तोद्धश्रीधवं सिद्धसेनं तर्काब्जार्कं भट्टपूर्वाकलंकम्। शब्दाब्धीन्दुं पूज्यपादं च वन्दे तद्विद्याढ्यं वीरनन्दि व्रतीन्द्रम् ।। ३ ।।
[ श्लोकार्थ:-] उत्तम सिद्धांतरूपी श्रीके पति सिद्धसेन मुनीन्द्रकी, 'तर्ककमलके सूर्य भट्ट अकलंक मुनीन्द्रकी, शब्दसिंधुके चंद्र पूज्यपाद मुनीन्द्रकी और तद्विद्यासे (सिद्धान्तादि तीनोंके ज्ञानसे) समृद्ध वीरनंदि मुनींद्रकी मैं वंदना करता हूँ । ३।
१। बुद्धको सुगत कहाजाता है। सुगत अर्थात् (१) शोभनीकताको प्राप्त, अथवा (२) संपूर्णताको प्राप्त। श्री जिनभगवान (१) मोहरागद्वेषका अभाव होनेके कारण शोभनीकताको प्राप्त हैं, और ( २ ) केवलज्ञानादिको प्राप्त कर लिया है इसलिये संपूर्णताको प्राप्त हैं; इसलिये उन्हें यहाँ सुगत कहा है।
२। कृष्णको गिरिधर ( अर्थात् पर्वतको धारण कर रखनेवाले) कहा जाता है । श्री जिन भगवान अनंत-वीर्यवान होनेसे उन्हें यहाँ गिरिधर कहा है ।
६। तर्ककमलके सूर्य
७ | शब्दसिंधुके चंद्र
३। ब्रह्माको अथवा बृहस्पतिको वागीश्वर ( अर्थात् वाणीके अधिपति ) कहा जाता है। श्री जिनभगवान दिव्यवाणीके प्रकाशक होनेसे उन्हें यहाँ वागीश्वर कहा है। 1
४। महेशको (शंकरको ) शिव कहा जाता है। श्री जिनभगवान कल्याणस्वरूप होनेसे उन्हें यहाँ शिव कहा गया है।
५। वाचंयमींद्र = मुनियोंमें प्रधान अर्थात् जिनदेव मौन सेवनकरनेवालोंमें श्रेष्ठ अर्थात् जिनदेव; वाक्संयमियोंमें इंद्र समान अर्थात् जिनदेव। [ वाचंयमी मुनि; मौन सेवन
करने वाले; वाणीके संयमी । ]
=
=
=
तर्करूपी कमलको प्रफुल्लित करनेमें सूर्य समान। शब्दरूपी समुद्रको उछालनेमें चंद्र समान
Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com