Page Text
________________
૭૧
પ્રવચન નં. ૬ તેનું નામ પણ સમયસાર છે. ઉપાદાન ઉપરથી આનું નામ પડ્યું છે. શાસ્ત્ર ઉપરથી આત્માનું નામ નથી પડ્યું. આ આત્મા પોતે અનાદિ અનંત શુદ્ધાત્મા પોતે છે. ભૂતકાળમાં હતો, વર્તમાનમાં છે અને ભવિષ્યકાળે પણ શુદ્ધ રહેશે. આ શુદ્ધાત્મા છે તેને પ્રતિપાદન કરનારું, બતાવનારું જે શાસ્ત્ર છે તેને પણ સમયસાર કહેવામાં આવે છે. તે સમયસાર નામ શુદ્ધાત્મા.
તેના જ્ઞાનમાં જોયો જ્યારે જણાય છે ત્યારે તેને જાણનાર એમ જગતને પ્રસિદ્ધ છે. જાણનાર કોને કહેવો? જાણનાર કહ્યો ત્યાં કરનારનો ચોકડો માર્યો. જાણનાર આત્મા છે તો કરનાર નથી. હવે જો જાણનાર છે તો તેનું નામ જાણનાર કેમ પાડ્યું? કે એ પદાર્થોને જાણે છે. માટે આત્માને જાણનાર કહેવામાં આવે છે. એટલી વાત કર્યા પછી હવે એક સૂક્ષ્મ વાત કહેવા માંગે છે. કે આ જોયો છે તેને જાણે છે માટે જાણનાર છે એમ નથી. કેમ કે તો તો જાણનાર પરાધીન થઈ ગયો.
લાકડાને બાળે ત્યારે અગ્નિ કહેવાય ને લાકડાને ન બાળે ત્યારે અગ્નિ ન કહેવાય, તો તો લાકડાના આધારે આધિન અગ્નિ થઈ, એમ નથી. અગ્નિ અગ્નિરૂપ છે લાકડું લાકડારૂપ છે. લાકડાને બાળે તો પણ અગ્નિ અગ્નિરૂપે છે અને લાકડાને ન બાળે તો પણ અગ્નિ તો સ્વયં ઉષ્ણ પોતાના સ્વભાવથી છે.
એમ આ આત્મા જાણનાર, શેયને જાણે છે માટે આત્મા જાણનાર છે, એમ જે જાણનારને જાણતો ન હતો, જાણનારને જણાવા માટે એ જાણનારને જાણતો નહોતો શેયને જાણવા અટક્યો'તો, તે જાણનારને વ્યવહાર દ્વારા જાણવા સુધી પહોંચાડવા માટે નિશ્ચય સમજાવે છે, કે જોયોને જાણે છે તે માટે આત્માને જાણનાર કહેવામાં આવે છે. હવે કહે છે કે એ શેયને જાણે માટે જાણનાર છે એમ નથી. જોયો જણાય કે જોયો ન જણાય તેને શેયની અપેક્ષા નથી. જ્ઞાન સ્વતઃ સિદ્ધ છે. જાણવાની ક્રિયા પોતાથી પોતામાં થઈ રહી છે. તેને શેયના અવલંબનની જરૂર નથી, અગ્નિને લાકડાને બાળવાની જરૂર નથી અગ્નિ તો સ્વભાવ સિદ્ધ છે. અગ્નિ તો પોતાથી સ્વભાવથી સિદ્ધ છે. એમ આ જાણનાર આત્મા એ પોતાથી છે. પરપદાર્થ જણાવ કે ન જણાવ, તેને તેની અપેક્ષા નથી.
હવે કહે છે કે શેયાકાર અવસ્થામાં શેયાકાર થવાથી એટલે શેયોને જાણવાથી તે ભાવને એટલે આત્માને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે. જગતને આ વાત પ્રસિદ્ધ છે. લોકને શું પ્રસિદ્ધ છે? કે જાણનાર કોને કહેવો કે પદાર્થને જાણે તેને જાણનાર કહેવાય, એમ લોકોને પ્રસિદ્ધ છે. પણ પદાર્થને જાણે છે માટે જાણનાર છે એ વાત જૂકી છે. સો ટકા ખોટી વાત છે. શેયને જાણે માટે જાણનાર છે એમ છે નહિ. આત્મા તો સ્વભાવથી જાણનાર છે. આત્મા તો
| SR No. | 008241 |
| Book Title | Gnayak Swaroop Prakashan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Lalchandra Pandit |
| Publisher | Digambar Jain Kundamrut Kahan |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 487 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, & Discourse |
| File Size | 3 MB |