________________
પ્રવચન નં. ૩૫
૪૬૯
છે. પોતે જાણનારો માટે પોતે કર્તા, કર્તાની વ્યાખ્યા, કર્તબુદ્ધિ નહીં. જયસેન આચાર્યની ટીકામાં કર્તાની વ્યાખ્યા કરતાં એ બહુ કહે છે, કર્તા એટલે જાણનાર. કર્તાનો અર્થ કરે છે કર્તા એટલે કે જાણનારો કર્મ એટલે જણાય છે, તો એવો અર્થ કરે છે. પોતે જાણનારો માટે પોતે કર્તા. સ્વપરને જાણનારો એમ આમાં લખ્યું નથી. આમાં શું લખ્યું છે ? પોતે જાણનારો માટે પોતે કર્તા અને સ્વપરને જાણે એમ લખ્યું છે ? કે પોતાને જાણ્યો ? આહા ! આ ચોખ્ખી આમાં સ્પષ્ટ વાત છે. કોઈને પૂછવાની જરૂર નથી. ચર્ચાનો વિષય નથી. તર્કનો વિષય નથી.
પોતાને જાણ્યો, આ જાણ્યો આવ્યું એમાં. ઓમાં જાણી લીધો એમ નહોતું આવ્યું હજી. જાણી લીધો એમ નહોતું આવ્યું પહેલાંમાં, જ્ઞેયાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જણાયો એમ હતું. જણાયો એમ હતું. આમાં શું છે? પોતાને જાણ્યો. ઓમાં જણાતો’તો પણ જાણ્યો નહોતો. જણાતો’તો જ્ઞાયક જ. પણ જ્ઞાયકને જાણ્યો નહોતો. જણાતો’તો તે બરાબર છે. જે જણાય છે, જણાયો તે જ, તેને જ જાણે છે. તે જ જણાયો છે અને પોતાને જાણ્યો માટે પોતે કર્મ. તેમ દીપક ઘટપટાદિને પ્રકાશિત કરવાની અવસ્થામાં ય દીપક છે. અને પોતાનેપોતાની જ્યોતિરૂપ શિખાને-પ્રકાશવાની અવસ્થામાં પણ દીપક જ છે, અન્ય કાંઈ નથી; તેમ જ્ઞાયકનું સમજવું.
