________________
પ્રવચન નં. ૧ પક્ષ છે. ભેદરૂપ વ્યવહારનો પક્ષ જીવોને અનાદિકાળથી છે અને શુદ્ધનયનો પક્ષ જ કદી આવ્યો નથી. પેલો અનાદિનો છે વ્યવહારનો પક્ષ, વ્યવહાર તો આવ્યો જ નથી. વ્યવહાર તો નિશ્ચયપૂર્વક હોય, પણ વ્યવહારનો પક્ષ અનાદિકાળનો છે અને શુદ્ધનયનો પક્ષ કદી આવ્યો નથી.
શુદ્ધનયનો પક્ષ એટલે શું? કે પ્રમત્ત-અપ્રમત્તથી ભિન્ન છું માટે હું શુદ્ધાત્મા છું, એ પક્ષ જીવને કદી આવ્યો નથી. ભલે પોતે કલ્પના કરે કે મને હવે પક્ષ આવી ગયો છે. પક્ષ આવ્યો નથી. પક્ષ આવ્યો હોય તો તેના ફળમાં સમ્યગ્દર્શન થયા વિના રહે નહિ. શુદ્ધનયનો પક્ષ વિશિષ્ટ પ્રકારનો ખાસ પ્રકારનો જે પક્ષ આવે છે તે અપ્રતિહતભાવે આ ભવમાં સમ્યગ્દર્શનને પામે છે, તેનો ભવ ફરતો નથી. આહાહા ! બાકી કેટલીક વાતો એવી આવે કે ઊંડા સંસ્કાર પાડે તો આ ભવમાં સમ્યગ્દર્શન ન થાય, તો પછીના ભાવમાં સમ્યગ્દર્શન થશે એમ ગુરુદેવે પણ ફરમાવ્યું છે.
ટોડરમલ સાહેબે પણ એ વાત લીધી છે કે વારંવાર તું તત્ત્વનો અભ્યાસ કર. તારા ઉપયોગને તત્ત્વમાં લગાવ તો કદાચ આ ભવમાં તને સમ્યગ્દર્શન થશે. પણ કોઈ એવો નિયમ નથી બાંધતો કે કદાચ આ ભવમાં નહિં થાય તો પછીના ભાવમાં થશે, એમ બધા આચાર્યદેવની વાત છે. પણ સમયસાર તો એમ કહે છે કે જેને શુદ્ધનયનો પક્ષ આવે તેને સમ્યગ્દર્શન થાય-થાય ને થાય જ.
આત્મધર્મનો ૬૩ નંબરનો બોલ છે. રાત્રે લાવશું આત્મધર્મ, આત્મધર્મ ક્યું આ વૈશાખ મહિનાનો અંક છે ને ૧૫૪ બોલ છે તેમાં ૬૩ નંબરનો બોલ છે. જેમ સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થયા પછી જીવ પડતો નથી અને મોક્ષ થઈ જાય છે. સમ્યગ્દર્શન થયા પછી જીવ પડે નહિ, પડે તેને આત્મા કહેવાય નહિ. પણ અપ્રતિમતભાવે જે સમ્યગ્દર્શન થયું તે મોક્ષની દશાને પ્રગટ કરે છે. એવી રીતે શુદ્ધનયનો પક્ષ તેને ઉપર-ઉપર ઉપલક દૃષ્ટિએ આવ્યો છે, ધારણાથી આવ્યો છે. અંતરથી હૈયા ઉકેલથી તેને ખરેખર પક્ષ આવ્યો નથી. હૈયા ઉકેલ શબ્દ પણ ગુરુદેવનો છે તે પણ તેમાં છે રાત્રે આપણે ગુરુદેવના વચનામૃતનો સ્વાધ્યાય કરશું.
કહ્યું? જીવની આ અધ્યાત્મની ભૂલ ચાલે છે. જૈનમતમાં આવ્યા પછીની વાત છે. જૈનમતની બહાર છે તે તો પ્રમાણજ્ઞાનના વિષયને પણ સ્વીકારતા નથી. તે તો દ્રવ્ય-પર્યાય સ્વરૂપ વસ્તુ છે તેને પણ સ્વીકારતા નથી. તેની વાત તો આપણે અહીંયા કરતા જ નથી. અહીંયા તો જૈનમત અનુયાયી મિથ્યાદૃષ્ટિ જીવ તેને વ્યવહારનો પક્ષ એવો રહે છે, કે ભગવાન આત્મા પરિણામથી ભિન્ન હોવા છતાં પરિણામથી રહિત હોવા છતાં, પરિણામથી