Page Text
________________
તથા સૂક્ષ્મ-ભૂતો થી થયેલી ઇન્દ્રિયાદિકની સૃષ્ટિઓમાં "મેલ-રૂપ-માયા" એક જ છે, અને તે માયા આત્મ-તત્વ માં "કલ્પાયેલી" છે.
કોઈ સૃષ્ટિમાં પ્રથમ આકાશ, સ્થૂળ થાય,અને તેમાંથી બ્રહ્મા ઉત્પન્ન થાય તો તે આકાશમાંથી થયેલા કહેવાય છે, કોઈ સૃષ્ટિમાં પ્રથમ વાયુ સ્થૂળ થાય અને તેમાંથી બ્રહ્મા ઉત્પન્ન થાય તો તે વાયુમાંથી થયેલા કહેવાય છે, કોઈ સૃષ્ટિમાં પ્રથમ તેજ,સ્થૂળ થાય,અને તેમાંથી બ્રહ્મા ઉત્પન્ન થાય તો તે તેજમાંથી થયેલા કહેવાય છે(તેજસ) કોઈ સૃષ્ટિમાં પ્રથમ જળ,ધૂળ થાય,અને તેમાંથી બ્રહ્મા ઉત્પન્ન થાય તો તે જળમાંથી થયેલા કહેવાય છે, કોઈ સૃષ્ટિમાં પ્રથમ પૃથ્વી,સ્થૂળ થાય,અને તેમાંથી બ્રહ્મા ઉત્પન્ન થાય - તો તે પૃથ્વીમાંથી થયેલા કહેવાય છે પાર્થિવ).
આકાશ -વગેરે પાંચ-ભૂતોમાં જયારે જે એક ભૂત બીજા ચારને દબાવીને અધિક વધે છે.ત્યારે બ્રહ્મા તે વધેલા ભૂતમાંથી અકસ્માત જ ઉત્પન્ન થાય છે અને ઉત્પન્ન થઈને તે પછી જગતની રચના કરે છે. બ્રહ્મા ઉત્પન્ન થયા પછી,કોઈ સમયે-મોઢામાંથી, તો કોઈ સમયે જુદાજુદા અંગોમાંથી પ્રાણીઓ વગેરે ઉત્પન્ન થાય છે. કોઈ સુષ્ટિ માં વિષ્ણની નાભિમાંથી કમળ ઉત્પન્ન થાય છે.અને કમળમાંથી બ્રહ્મા વૃદ્ધિ પામે છે. તેથી બ્રહ્મા કમળમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા કહેવાય છે.
પાણી ની ચપળ ચકરી ની જેમ શોભતી આ સૃષ્ટિ-એ "માયા" છે, સ્વપ્ત ના જેવી ભ્રાંતિ છે.ભ્રમ થી રચાયેલી ફૂદડી જેવી છે અને મનોરાજ્ય ની જેમ કલ્પિત છે. આવી સૃષ્ટિ માં "તે સૃષ્ટિ નું શું તત્વ છે?અને તે માયા) તત્વમાં કેમ થવી સંભવે?" એ કંઈ પૂછવા જેવું છે?
કોઈ સમયે,શુદ્ધ પરમાત્મા માં મન નો રંગ લાગવાથી -- "સુવર્ણ-મય જેવું અને જેની અંદર બ્રહ્મા હોય છે એવું" ઈંડું પોતાની મેળે જ ઉત્પન્ન થાય છે, કોઈ સમયે,માયાથી કપાયેલો પુરુષ,માયાથી કલ્પાયેલા પાણીમાં પોતાનું વીર્ય નાખે છે અને તે વીર્ય થી પાણીમાંથી કમળ અથવા મોટું બ્રહ્માંડ ઉત્પન્ન થાય છે, કોઈ સમયે,પૂર્વ-કલ્પ નો વરુણ આ કલા-માં બ્રહ્મા થાય છે, કોઈ સમયે પૂર્વ-કલ્પ નો વાયુ આ કલ૫-માં બ્રહ્મા થાય છે.
હે,રામ,આ પ્રમાણે,આ વિચિત્ર પ્રકારની અનેક સૃષ્ટિઓમાં બ્રહ્મા ની ઘણીઘણી વિચિત્ર ઉત્પત્તિઓ થઇ ગઈ છે. બાકી,સત્યમાં (પરમ-અર્થમાં) એ સૃષ્ટિઓ અસતું જ છે. આ સઘળી સૃષ્ટિ કેવી છે? તો તેના ઉદાહરણ માટે મેં તમારી પાસે,બ્રહ્મા ની "ઉત્પત્તિ" કહી - તેમાં કોઈ નિયમ નથી.અને આ જ પ્રમાણે સઘળી સૃષ્ટિઓ ની "સ્થિતિ" વિષે સમજી લેવું.
"આ જે સંસાર છે-તે મન નો જ વિલાસ છે" એમ તમને સમજાવવા માટે મેં તમને સૃષ્ટિ થવાની પદ્ધતિ કહી. વળી,જીવોની સાત્વિક-આદિ જે જાતિઓ છે, તેઓ પણ આ જ રીતે થયેલી છે, એમ સમજાવવા માટે પણ તમને સૃષ્ટિ થવાની આ પદ્ધતિ કહી. વારંવાર સૃષ્ટિ થયા કરે છે,વારંવાર તે સૃષ્ટિનો નાશ થયા કરે છે,વારંવાર સુખ-દુઃખ, જ્ઞાનીઓ-અજ્ઞાનીઓ થયા કરે છે.અને વારંવાર બંધન-મોક્ષ ની કલપનાઓ થયા કરે છે. વળી,વારંવાર સૃષ્ટિ સંબંધી,ભૂત-ભવિષ્ય-વર્તમાનના પદાર્થોમાં સ્નેહ દ્રષ્ટિઓ થાય છે.
જેમ,પ્રકાશ કરનારા દીવાઓ વારંવાર ઠરી જાય છે અને વારંવાર પ્રગટ થાય છે, તેમ,બ્રહ્માદિક ના શરીરો વારંવાર મટી જાય છે અને વારંવાર પ્રગટ થાય છે. અને આમ થવામાં "કાળ" (સમય) ની અધિકતા જ કારણરૂપ છે.
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |