Page Text
________________
..'મન-રૂપ-ચૈતન્ય' (મન બને તે ચૈતન્ય) પોતાની અંદર જ પોતે જ બનાવેલા એ આકાશમાં
'બ્રહ્મા' નો સંકલ્પ કરીને પોતાને જ 'બ્રહ્મા' થયેલું દેખે છે.અને --તે 'બ્રહ્મા' એ પ્રજાપતિઓ (દક્ષ-વગેરે) સહિત જગત' ની કલપના કરે છે. (નોંધ-અહીં બ્રહ્મ (ચૈતન્ય) અને બ્રહ્મા નો ભેદ સમજવો જરૂરી છે)
હે,રામ,ચૌદ લોકમાં રહેનારા અનેક પ્રાણીઓના કોલાહલ થી ઘૂઘવતી આ 'સૃષ્ટિ એ મન ની જ બનાવેલી છે, મન-રૂપ જ છે અને તે સૃષ્ટિ પોતાની સત્તાથી રહિત છે. આ સૃષ્ટિ એ સંકલ૫ થી ઉઠેલી નગરી જેવી છે,ભ્રાંતિ-માત્ર છે, અને અધિષ્ઠાન થી જરા પણ છૂટી પાડી શકાય તેમ નથી
સૃષ્ટિ બનવાના આ પ્રપંચમાં --પ્રાણીઓ ની કેટલીક જાતિઓ મોટા મોહમાં પડેલી છે, --કેટલીક જાતિઓને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું છે, તો --કેટલીક પ્રાણીઓની જાતિઓ મોક્ષ ને માટે યત્ન કરવા છતાં પણ વૈરાગ્યની દૃઢતા નહિ હોવાને લીધે, વારંવાર વચમાં જ ભ્રષ્ટ થઇ જાય છે,
પૃથ્વીમાં રહેનારી પ્રાણીઓની જાતિઓમાં જે મનુષ્ય-જાતિ' છે તે બ્રહ્મ-વિધા' ના ઉપદેશનું પાત્ર છેકારણકે એ મનુષ્ય-જાતિ ઘણી ચિંતા-વાળી છે,દુઃખોથી ઘેરાયેલી છે. મોહ-દ્વેષ-ભય થી છુટકારાની આતુરતા ને લીધે,તે મનુષ્ય-જાતિમાં વૈરાગ્ય' થવાનો સંભવ છે. પણ તે જાતિઓમાં 'તમોગુણ વાળાં મનુષ્યો અત્યંત આસકત હોવાથી તો વૈરાગ્ય ના ઉપદેશને પાત્ર જ નથી.
એટલા માટે તેમના (તે તમોગુણ વાળા મનુષ્યો ને વૈરાગ્ય નો બોધ આપવાના) નિરૂપણને છોડી દઈને, સત્વગુણ અને રજોગુણ વાળા મનુષ્યોને બોધ આપવાનું આગળ (પછીથી) હું નિરૂપણ કરીશ.
વળી જે પરબ્રહ્મ આદિથી અંત થી તથા ભ્રાંતિ થી રહિત છે, સર્વવ્યાપક અને નિર્દોષ હોવા છતાં, તે જે રીતે જીવ-રૂપ' થયું છે તેનું નિરૂપણ પણ આગળ (પછી થી) કરીશ. આ ઉપરાંત, તે અવિચળ સ્વ-રૂપ-વાળા પરમાત્માના એક પ્રદેશમાં 'જીવ-રૂપે-ચંચળતા' થઈને તે શી રીતે ઘાટી થાય છે, તે પણ હું આગળ ના પ્રકરણ માં (પછીથી) કહીશ.
રામ પૂછે છે કે-પરમાત્મા અખંડ અને પૂર્ણ છે તો તેમાં પ્રદેશ નું હોવા-પણું સંભવે જ કેમ? એ પરમાત્મામાં વિકારનો સંભવ અને બીજા પદાર્થ નું સંક્રમણ ઘટે જ કેમ?
વસિષ્ઠ કહે છે કે-જીવની અને બ્રહ્મ ની એકતા વાસ્તવિક છે. તે વિષયમાં શિષ્યો ની બુદ્ધિને વ્યુત્પન્ન (સમજાવવા) કરવા માટે એ પરમાત્મા ના એક પ્રદેશ માં ચલન થવા વગેરે ને વ્યવહાર' શાસ્ત્રમાં 'કલ્પેલો' છે. એટલે વાસ્તવિક રીતે તેમાં કશો વિરોધ હોઈ (કે થઇ) શકે જ નહિ.
જગત -એ-બ્રહ્મ-રૂપ-નિમિત્ત થી અને બ્રહ્મ-રૂપ-ઉપાદાન થી થયું છે'. વગેરે વચનો ની રચના શાસ્ત્રના વ્યવહાર માટે જ છે, પણ વાસ્તવિક રીતે નથી. વિકારી-પણું,અવયવી-પણું,દિશાઓ તથા એક પ્રદેશ વગેરે પ્રકારો પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવે છે, તો પણ આત્મ-રૂપ માં તે સંભવતા નથી.
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |