Page Text
________________
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે મહાબાહુ, તમે કહો છો તેમ જ છે. જે પદાર્થ કોઈ પણ વખતે,કંઈ પણ હોય જ નહિ તે પદાર્થ સંસારના પ્રવાહમાં સ્થિતિને પામતો જ નથી, પણ પ્રથમ જે-સૂક્ષ્મ હોય તે આવિર્ભાવ થી મોટો થાય છે. હવે તમે જ કહો કે કયો પદાર્થ સત્ય છે અને કયો અસત્ય છે? તમારી વાત સાંભળીને પછી યોગ્ય દૃષ્ટાંત થી હું તેમને આગળ સમજાવીશ.
રામ કહે છે કે-હે,બ્રહ્મન,આ જે આપણે છીએ તે સાચા જ છીએ તેથી સંસારના પ્રવાહમાં રહ્યા છીએ.પણ દામ વગેરે ત્રણે દૈત્યો તો તમે કહો છો તેમ ખોટા જ છે- છતાં સંસારના પ્રવાહમાં સ્થિતિ પામ્યા છે. એમ કેમ?
વસિષ્ઠ કહે છે કે-જેમ,દામ-વગેરે દૈત્યો "માયામય હોવાને લીધે" ખોટા જ હતા,છતાં,ઝાંઝવાનાં પાણીના પુરની જેમ સાચા જેવા લાગ્યા હતા,તેમ સુર અસુર અને દાનવો સહિત આપણે પણ ખોટા જ છીએ અને ખોટા છતાં પણ ચેષ્ટા કરીએ છીએ.જઈએ છીએ અને આવીએ છીએ. "રામ-પણું" પણ ખોટું છે અને "વસિષ્ઠ-પણું" પણ ખોટું છે. તેમ જ આપણા શરીરો આપણા અનુભવમાં આવવા છતાં પણ ખોટાં જ છે.(અજ્ઞાન થી તે સાચાં લાગે છે)
જેમ મરી ગયેલો કોઈ સંબંધી,સ્વમમાં જીવતો હોવા છતાં,પણ વાસ્તવિક રીતે તો મૂએલો જ હોય છે, તેમ,આ જગત અજ્ઞાન-કાળમાં સાચું દેખાવા છતાં જ્ઞાન થાય છે ત્યારે ખોટું જ છે. અત્યંત મૂઢ (મુખ) મનુષ્યને "આ જગત ખોટું છે" એમ કહીએ તો-તે મનુષ્ય આ વાત ખોટી જ માને. કારણકે "તત્વ-વિચાર નો અભ્યાસ" કર્યા વિના.આ વાત તેના ગળે (મનમાં) ઉતરે તેવી નથી જ. આ જગતમાં કોઈ પણ,માણસ ને મનમાં જે-દઢ નિશ્ચય (જગત સાચું છે-તેવો) થઇ ગયો હોય, તે નિશ્ચય "તત્વ-વિચાર" ના અભ્યાસ વગર,કદી પણ નાશ પામી શકે જ નહિ.
"આ જગત ખોટું છે અને બ્રહ્મ જ સત્ય છે" એમ જે મનુષ્ય વાત કરે છે.તે મનુષ્યને - બીજા મઢ (મુર્ખ મનુષ્યો,ઘેલા (ગાંડા) જેવો ગણીને હસી કાઢે છે.બાકી (સત્યમાં) ઘેલા તો તે મૂઢ મનુષ્યો જ છે. આ પ્રમાણે,જો કે અજ્ઞાનીની વાતને જ્ઞાની માને નહિ અને જ્ઞાની ની વાત અજ્ઞાની માને નહિ, પરસ્પર સરખું છે. તો પણ, જ્ઞાની અને અજ્ઞાની એ સરખા સંભવે જ નહિ, જેમ,અંધકાર અને પ્રકાશ સરખો ગણાય નહિ,છાયા અને તડકો સરખાં ગણાય નહિ, તેમ,જ્ઞાની અને અજ્ઞાની સરખા ગણાય જ નહિ.
મુર્ખ મનુષ્યને મોટા પ્રયત્નથી સમજાવવા લાગીએ.તો પણ તે પ્રત્યક્ષ અનુભવમાં આવતા.જગત ને મિથ્યા માની શકે જ નહિ અને તેથી તે મુર્ખ મનુષ્યની આગળ."આ સઘળું જગત બ્રહ્મ જ છે" એમ કહેવું પણ બંધ બેસતું (બરોબર) નથી, કારણકે તપનો અને વિધા નો સંસ્કાર નહિ હોવાને લીધે તે અજ્ઞાનીએ, બ્રહ્મ નો નહિ પણ જગત નો જ અનુભવ કર્યો હોય છે.
હે,રામ,જે પુરુષ અત્યંત અજ્ઞાની ના હોય કે અત્યંત જ્ઞાની પણ ના હોય તેની પાસે જ જગતના અસત્ય-પણાની અને બ્રહ્મ ના અભિન્નપણા ની વાત કરવી શોભે છે. અત્યંત જ્ઞાની પુરુષ -તો-પોતાના સ્વ-રૂપ સિવાય બીજું કંઈ જોતો નથી, તેથી તેની પાસે,જગતનો નિષેધ સંભવતો જ નથી.કારણકે,જેની દ્રષ્ટિમાં "જગત" હોય તેની પાસે જગત નો નિષેધ કરવો સંભવે,પણ, જ્ઞાની તો "આ સઘળું જે છે તે શાંત પરબ્રહ્મ જ છે" એવો સર્વદા અનુભવ કર્યા કરે છે. "મારામાં મારા સ્વ-રૂપ સિવાય બીજું કશું છે જ નહિ અને જેમ સોનામાં,દાગીના-વગેરે નો જે આકાર થાય છે, તેમ મારામાં બીજો કોઈ આકાર થયો જ નથી" એ રીતે અત્યંત જ્ઞાની પુરુષ સારી પેઠે સમજે છે.
એવી જ રીતે અત્યંત અજ્ઞાની પુરુષ,પોતાનામાં "પંચભૌતિક-પણા" (શરીર) વિના બીજું કશું જાણતો જ નથી,
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |