Page Text
________________
298
"આ સઘળું જગત આત્મા જ છે" એવો નિશ્ચય હોવાને લીધે,આનંદ ભરેલી બુદ્ધિવાળો અને પોતે જ આત્મા હોવાને લીધે, સઘળું જગત જેઓની અંદર જ રહ્યું હોય છે,એવા જીવનમુક્ત પુરુષો નિર્લેપપણાથી વિહાર કરે છે. આ જગત-રૂપી પાંજરું, કે જે આત્માના જ એક "ચલન-રૂપ" છેતેમાં તત્વવેત્તાઓ કઈ વસ્તુને ત્યાજ્ય માને?અને કઈ વસ્તુને ગ્રાહ્ય માને?
હે રામ,આ સઘળું જગત આત્મા જ છે માટે તૈત-રૂપ ભ્રાંતિ છોડી દો, આ સઘળું વિશાળ જગત આત્માનું જ રૂપ છે, માટે જ્ઞાની પુરુષ-તેમાં કઈ વસ્તુને ત્યાજ્ય કે ગ્રાહ્ય માને? અને કઈ વસ્તુને ઈચ્છે? પૃથ્વીમાંથી પાંદડા ના અંકુર જેવા-જે જે વિષયો થાય છે.જે જે વિષયો થશે અને જે શબ્દાદિ વિષયો છે, તે સઘળા વિષયો-પણ-તત્વવેત્તાપુરુષોની દ્રષ્ટિમાં તો બ્રહ્મ-રૂપ જ છે.
હે રામ,જે પદાર્થની સત્તા,આદિમાં તથા અંતમાં ના હોય અને મધ્યમાં જ થોડીકવાર જોવામાં આવતી હોય, તે પદાર્થ આત્માના એક જાતના ભ્રમ-રૂપ જ હોય છે-એવો નિશ્ચય રાખી, "આ ઇષ્ટ છે અને આ અનિષ્ટ છે" એવી કલ્પનાને ત્યજી દઈ,સઘળા પદાર્થોના છેડાને પ્રાપ્ત થઈને - તમે સંગ-રહિત ને સ્વયંપ્રકાશ અનુભવ-રૂપ થાઓ. સંગ-રહિત થયેલો પુરુષ અહંતા-મમતાથી રહિત કરેલાં શરીર-મન-ઇન્દ્રિયાદિ-કર્મ કરે, તો પણ તેઓના ફળથી લપાતો નથી.અને ના કરે તો પણ પ્રાયશ્ચિતનો ભાગી થતો નથી.
જેમ, કોઈ રાજા,પોતે જ્યાં રાજ્ય કરે છે-તે-પોતાના રાજ્ય ને મનોરથ થી કલ્પી લીધેલું માની ને - નિર્લેપતાથી,તે રાજ્યનાં કાર્યો કરે તો તે કાર્યો કરવા છતાં પણ તે સુખ-દુઃખોથી લપાતો નથી, તેમ,મનથી આસક્તિ વિનાનો જીવનમુક્ત પુરુષ, વ્યવહાર સંબંધી કર્યો કરતો હોય તો પણ સુખદુઃખોથી લપાતો નથી. જેવી રીતે જયારે બાળકનું ચિત્ત બીજા સ્થળમાં લાગ્યું હોય છે ત્યારે - તે બાળક પોતાની પાસે પદાર્થને નેત્રથી દેખતો હોવા છતાં દેખતો નથી, તેવી રીતે મનની લાગણી વિના જે કામ કરવામાં આવે તે કામ -તે ના કર્યા જેવું જ છે. આ વાત કોઈ ને કોઈ વખતે તો સવેના અનુભવમાં આવેલી જ હોય છે.
આ જ રીતે જોવા તથા સાંભળવાની-આદિ ક્રિયાઓ કરવા છતાં પણ જેનું મન તે ક્રિયાઓમાં લાગેલું ના હોય, તે મનુષ્ય દેખતાં,સાંભળતાં,સ્પર્શ કરતાં,આંખોને ઉઘાડતાં કે મીંચતા પણ કંઈ ક્રિયાઓ કરતો નથી અને તેની હાથ-પગ-આદિ કર્મેન્દ્રિયો,સંસ્કારના બળથી,તે તે કાર્યોમાં પડવા છતાં,પણ તે કાર્યોમાં પોતે પડતો નથી.
હે રામ, માટે સંગ જ પુણ્ય-પાપ-આદિ અનર્થોનું કારણ છે, સંગ જ સંસારનું,આશાઓનું,અને આપત્તિઓનું કારણ છે માટે સંગ નો ત્યાગ થાય તે જ મોક્ષ છે, અને સંગનો ત્યાગ કરવાથી જ પુનર્જન્મની પ્રાપ્તિ થતી નથી-એમ વિદ્વાનોએ સિદ્ધાંત કર્યો છે. માટે તમે પદાર્થોના સંગને ત્યજીને જીવનમુક્ત થાઓ.
રામ કહે છે કે-હે ગુરુ મહારાજ,આપ સંગ-શબ્દ થી કોને કહો છો? (સંગ-શબ્દનો શો અર્થ છે?) તે મને કહો.
વસિષ્ઠ કહે છે કે-હે રામ,પ્રિય-અપ્રિય પદાર્થોના સંયોગ-વિયોગ થતાં, હર્ષ-શોક રૂપી -વિકાર આપનારી જે "મલિન વાસના" છે-તે "સંગ" નામથી ઓળખાય છે. જીવનમુક્ત પુરુષોની વાસના હર્ષ-શોક-રૂપી વિકારના સંબંધ વિનાની હોવાને લીધે-શુદ્ધ હોય છેએટલા માટે તે (શુદ્ધ) વાસનાથી તેઓને પુનર્જન્મ પ્રાપ્ત થતો નથી. હે રામ,એવી શુદ્ધ વાસના એ "અસંગ" શબ્દથી કહેવામાં આવે છે.
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |