Page Text
________________
226
હે,રામ,તત્વવેત્તા પુરુષ જગતને જગત-રૂપ જોતો નથી,પણ સર્વદા બ્રહ્મ-રૂપ જ દેખે છે, અને, જેમ સ્વપ્રમાં ભારેલા નામ-રૂપ-વાળા પ્રપંચ મિથ્યા છેતેમ તે જાગ્રતમાં દેખાતા,નામ-રૂપ-વાળા પ્રપંચને પણ તે તત્વવેત્તા મિથ્યા જ માને છે.
તત્વવેત્તા પુરુષને કોઈ લોકોની સાથે સંબંધ નહિ હોવાથી, તેને માટે,નગર પણ નહિ હોવા જેવું જ છે. જેનું ચિત્ત અંતર્મુખ થયું હોય તેવો પુરુષ,સૂતાં,જાગતાં,અને ચાલતાં પણસર્વદા નગરને અને દેશને અરણ્ય જેવું જ ગણે છે. જેને અંતર્મુખ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થઇ હોય,તે પુરુષને જગત પ્રાણીઓથી ભરપૂર હોવા છતાં, તે સર્વ,તેને માટે નિરુપયોગી હોવાને લીધે તે સર્વ જગત તેને શૂન્ય જ લાગે છે.
પણ,અંદર તૃષ્ણાથી તપી રહેલાં સર્વ પ્રાણીઓને જગત દાવાનળની બળતરા જેવું જ લાગે છે, કેમકે જો ચિત્ત શીતળ હોય તો જ બહારનું જગત શીતળ લાગે છે, અને જો ચિત્ત તપી રહ્યું હોય તો બહારનું જગત પણ ધગધગતું જ લાગે છે.
હે,રામ,સ્વર્ગ,પૃથ્વી,વાયુ,આકાશ,પર્વતો,નદીઓ અને દિશાઓ વગેરે અંતઃકરણ-રૂપી તત્વના જ ભાગો છે. પણ જાણે તે અંતઃકરણ થી બહાર રહ્યા હોય-તેમ દેખાય છે. જેમ, વડ એ બીજમાં જ રહેલો હોવા છતાંય જાણે બહાર રહ્યો હોય તેમ લાગે છે, અને જેમ ગંધ પુષ્પમાં રહેલી હોવા છતાં જાણે બહાર રહી હોય તેમ ભાસે છેતેમ,જગત આત્મામાં રહેલું હોવા છતાં બહાર ભાસે છે.
હે,રામ, વાસ્તવિક રીતે જોતાં,તો જગત ક્યાંય પણ આત્માની બહાર રહ્યું નથી, અને આત્માની અંદર પણ રહ્યું નથી, એટલે, જે પૂર્વજન્મની વાસનાના બળને લીધે જે વસ્તુ જે પ્રકારથી જોવામાં આવે છે, તે વસ્તુ-રૂપે અને,તે પ્રકાર-રૂપે બ્રહ્મ જ સ્કુરિત થયું છે-એમ સમજવું જ યોગ્ય છે. જેમ કપૂર ડાબલીમાં રહેલું હોવા છતાં તેની ગંધથી જણાઈ આવે છે, તેમ,આત્મ-તત્વ અંદર રહેલું હોવા છતાં,પણ ફુરણ થી જણાઈ આવે છે.
સ્થૂળ જગત-રૂપે કે સૂક્ષ્મ અહંકાર-રૂપે પણ આત્મા જ છૂટે છે.પણ તે આત્મા સુક્ષ્મ કે ધૂળ નથી. અને તે બહારના તથા અંદરના સઘળા સ્થૂળ-સૂક્ષ્મ પદાર્થોમાં સત્તા-રૂપે પરોવાયેલ છે. આ આત્મા પોતાના ચિત્તને જ પૂર્વની વાસના પ્રમાણે બહિર્મુખ ચક્ષુ આદિ-રૂપ ઇન્દ્રિયોથી જગત-રૂપ જુએ છે. અને અંદર રહેલી વાસનાથી અંદર રહેલા સ્વપ્ર જેવા નગર-રાજ્ય આદિને જુએ છે. બહારના તથા અંદરના એમ બંને પ્રકારના જગતને આત્માથી જુદું પાડીએ તો જગત મુદલે રહેતું જ નથી.
આત્માથી જો જગતને જુદું ના પાડવામાં આવે-તો-બહારનો અને અંદરનો ભેદ રહે,અને તેથી તે જગત, અહંતા-મમતા ના અધ્યાસથી અતિ-દુઃખદાયી થઇ પડે છે. જે પુરુષ અંદર પોતાના આત્મા માં જ રુચિ રાખીને બહાર કર્મેન્દ્રીયોથી ક્રિયાઓ કરતો હોય તે પુરુષ, હર્ષ કે શોકને વશ નહિ થવાને લીધે સમાધિમાં રહેલા જેવો જ કહેવાય છે.
આત્માને સર્વમાં એક રીતે રહેલો જોતાં અને શાંત બુદ્ધિવાળો જે પુરુષ શોક પણ ના કરે કે ચિંતા પણ ન કરે, તે પુરુષ સમાધિમાં રહેલો જ ગણાય છે. જગતની સ્થિતિને જન્મ-મરણ-વાળી જોયા કરતો જે પુરુષ અહંતા-મમતાના દેખાવોની હાંસી કરતો હોય - તે પુરુષ સમાધિમાં રહેલો જ ગણાય છે.
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |