Page Text
________________
176
જો કે,બ્રહ્મા,
વિષ્ણુ,રુદ્ર આદિ આ જગતની સ્થિતિનાં કારણરૂપ ગણાય છે, પણ તેમનું "કારણ" આ ચૈતન્ય જ છે. ચૈતન્ય નું કોઈ કારણ બીજું કોઈ નથી. આમ, હું, સાક્ષી-ભાવથી,પ્રકાશના દ્રષ્ટા અને દૃશ્ય-વગેરે નામોથી રહિત છુંઅને નિત્ય સ્વયંપ્રકાશ છું, તેથી હું તેને પ્રણામ કરું છું.
આત્માથી જુદી સત્તા વિનાના આ સઘળા પદાર્થો,એ-સર્વના અધિષ્ઠાન-રૂપ-ચિદાત્મા (ચૈતન્ય) માં જ ઉત્પન્ન થયા કરે છે અને પાછા તેમાં જ લીન થાય છે. એ ચૈતન્ય-રૂપ જે અંતરાત્મા છે, તે જે જે વસ્તુનો સંકલ્પ કરે છે, તે તે જ વસ્તુ સર્વત્ર ઉત્પન્ન થાય છે. એ વસ્તુ સૂક્ષ્મ-રૂપથી કારણ (આત્મા) માં રહેલી હોય તો પણ-આત્મા ના સંકલ્પ વિના પ્રગટ થાય નહિ. ચૈતન્ય જે વસ્તુને ફુરણ અને સત્તા આપીને સંકલપથી પ્રગટ કરે છે, તે જ વસ્તુ વ્યવહારના વિષમ-પણાને પ્રાપ્ત થાય છે.અને જેને સંકલપ થી પ્રગટ નથી કરતુ.તે વસ્તુ કદાચ હોય તો પણ નષ્ટ-સમાન જ છે.
સંકલ્પ વૃદ્ધિ પામે તો તે વસ્તુઓ વૃદ્ધિ પામે અને સંકલ્પ ક્ષય પામે તો એ વસ્તુઓ ક્ષય પામે છે. જેમ સૂર્યનું પ્રતિબિંબ અનિર્વચનીય છે, તેમ આત્મામાં રહેલું આ "કાર્ય-કારણ-રૂપ-જગત" પણ અનિર્વચનીય છે. આ ચૈતન્ય જો કે સઘળાં પ્રાણીઓમાં અદૃશ્ય છે,એટલે, જેમનું ચિત્ત ચલિત થયું હોય છે, તેમને માટે તો માત્ર દૃશ્ય (દેખાતું ) જગત જ છે, જયારે મહાત્મા પુરુષો જ સર્વ પ્રાણીઓમાં (દૃશ્ય જગતમાં) નિર્મળ પરમ ચિદાકાશ (ચૈતન્ય) ને જુએ છે.
બ્રહ્માંડમાં રહેનારા બ્રહ્માથી માંડીને,1ણ સુધીના પદાર્થમાં જે સત્તા અને સ્કરણ છે, તે આત્મા (ચૈતન્ય) માં જ છે, સર્વમાં આ એક જ ચિદાત્મા પ્રકાશે છે.અને હું પણ એ જ છું. સર્વમાં વ્યાપક છું, અને સઘળાં સ્થાવર-જંગમની અંદર અનુભવ-રૂપે રહેલો છું. મારા જેવા અન્ય ઘણાં શરીરો છે, અને મારાથી (આત્માથી) જુદો કોઈ અનુભવ ધટતો નથી. દૃષ્ટા-દર્શન અને દૃશ્યની ત્રિપુટી મારાથી જ પ્રકાશે છે.માટે સર્વ ના હસ્તોથી હું હજારો હસ્તો-વાળો છું. અને સર્વનાં નેત્રો થી હજારો નેત્રો-વાળો છું. સર્વના હસ્તો એ મારા જ હસ્તો છે અને સર્વનાં નેત્રો મારાં જ નેત્રો છે.
પ્રહલાદ ચિંતવન કરે છે-કેઆ હું જ આકાશમાં સૂર્ય-રૂપે ને વાયુ-રૂપે વિહાર કરું છું અને શ્યામ,શંખ-ચક્ર-ગદાને ધારણ કરનારા આ વિષ્ણુ-રૂપે હું જ જગતમાં વ્યવહાર કરું છું. કમળ-રૂપી આસન પર બેસનારા,પરમ આનંદને પ્રાપ્ત થયેલા બ્રહ્મા-રૂપે, હું જ એ વિષ્ણુ ની નાભિમાંથી ઉત્પન્ન થયેલો છું. અને જ ત્રિનેત્ર-મૂર્તિ (શિવ) છું. જેમ કાચબો પોતાના અંગોને સમેટી લે છે, તેમ હું પણ સૃષ્ટિના અંતે આ જગતના સમેટી લઉં છું.
છું. અને એવા બ્રહ્માણવહાર કરું છું.
રૈલોક્ય ના આ સઘળા રાજ્ય ને હું પાળું છું. હું સઘળા દેહો ને ધારણ કરનાર હોવાને લીધે, સ્ત્રી પણ છું, પુરુષ પણ છું,યુવાન અને વૃદ્ધ પણ હું જ છું. જેમ, બાળક પોતાને રમવા માટે કાદવમાંથી રમકડું બનાવે છે, તેમ,મેં મારી લીલાને માટે (માયાથી) આ જગતના આડંબર-રૂપી રમકડું બનાવ્યું છે.
"હું" રૂપી મોટા ચૈતન્યમય અરીસામાં જે જે જગત) પ્રતિબિમ્બિત થયું છે, તે સઘળું મારાથી જુદું છે જ નહિ. કાંઇ પણ મારાથી જુદું હોવાનો સંભવ જ નથી. હું સર્વ પદાર્થો ની અંદર ઉત્કૃષ્ટ "સત્તા-રૂપે" રહેલો છું અને પોતાના "સંકલ્પ" થી શરીરો માં પ્રવેશ કરીને જુદા જુદા જીવો-રૂપે દેખાવ આપું છું. જેમ દૂધ ની અંદર ધી રહેલું છે, તેમ સઘળા પદાર્થો ની અંદર હું જ સત્તા-રૂપે અને ફૂરણા-રૂપે રહેલો છું. ભૂત-ભવિષ્ય અને વર્તમાનકાળનું આ જડ જગત મારા રૂપમાં જ એક (કાલ્પનિક) ભાગમાં રહેલું છે.
| SR No. | 008126 |
| Book Title | Yog Vaasishtha Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publisher | Anil Pravinbhai Shukla |
| Publication Year | 2014 |
| Total Pages | 301 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 6 MB |