________________
142
પૃથ્વી માં પશુ-પક્ષીઓ જેવા મૂઢ મનુષ્યો ને ઉપદેશ દેવો જ નહિ વનમાં ઠૂંઠાની પાસે કથા વાંચવાથી શું વળે? વિષયોમાં લંપટ રહેનાર માણસો અને પશુઓ એ બેમાં શું અંતર છે? (તે જડ જેવા છે) પશુઓ દોરડાથી ખેંચાય છે અને વિષયી-લંપટ મનુષ્યો મન થી ખેંચાય છે. પોતાના મન-રૂપી કાદવમાં ખેંચી ગયેલા મૂર્ખમનુષ્યો ની વિપત્તિ જોઇને તો પથ્થર ને પણ રડવું આવે. જેમણે પોતાના મન ને જીત્યું જ ના હોય તે લોકોને ચારે બાજુથી દુઃખદાયી દશાઓ જ પ્રાપ્ત થાય છે, માટે સમજુ માણસ તે દુઃખદાયી દશાઓને ટાળી નાખવાનું માથે લે જ નહિ.
હે,રામ, જેમણે મન ને જીત્યું હોય, તે લોકો નાં દુઃખો સહેજે ટાળી શકાય તેવાં હોય છે. માટે તત્વવેત્તા પુરુષ તેમનાં દુઃખો ને જ ટાળવાની વૃત્તિ કરે છે. હે,રામ મન-એ મુદ્દલે છે જ નહિ,એટલે તેને અમર્યું અમથું કલ્યો નહિ અને મન થી દુઃખી થાઓ નહિ.
જ્યાં સુધી તમે આત્મ-તત્વ ના વિસ્મરણ ને લીધે મૂઢ હતા ત્યાં સુધી તમારો મન-રૂપી સર્પ જોર કર્યા કરતો હતો, પણ હવે તો તમે સત્ય વસ્તુ ને જાણી ચુક્યા છો માટે તમે સંકલપ નો નાશ કરો કે જેથી મન નો નાશ થઇ જાય.
તમે જો આ દ્રશ્ય (જગત) નો આશ્રય કરતા હો તો-તમે બંધાયેલા અને મનવાળા છો,અને જો આ દ્રશ્ય ને છોડી દેતા હો તો-તમે મન થી રહિત છો અને મુક્ત છો. આ માયામય સંસાર ને જો ગ્રહણ કરવામાં આવ્યો-તો તે બંધન ને માટે જ છે અને તેને (સંસારને છોડી દેવામાં આવ્યો હોય તો તે મોક્ષ ને માટે જ છે. માટે હવે તમે તમારી ઈચ્છા હોય તેમ કરો. "આ મન આદિ કે દેહ-આદિ-વગરે કંઈ છે જ નહિ"એવો વિચાર કર્યા કરો, અને તેથી પર્વતની પેઠે સ્થિર રહો.
તમે પરમાત્મા જ છો કે જેની અંદર અનંત બ્રહ્માંડો સમાઈ જાય છે. હે,રામ,"આ હું છું અને આ જગત છે" એવી બે-પણા-વાળી કલ્પનાઓ છોડી ડો અને અખંડ-પણા-રૂપ પોતાના સ્વ-ભાવમાં રહીને જ તમે અત્યંત સ્થિર થાઓ.
"તમારી દ્રષ્ટા-પણા ની સ્થિતિ" અને "જગતની દ્રષ્ટા-પણાની સ્થિતિ" એ બંને ની મધ્યમાં-એ બંને સ્થિતિઓમાં "અનુસ્યુત" (એક) જે "અનુભવ-રૂપ સાક્ષી નો સ્વ-ભાવ" છે, તે "સ્વ-ભાવ" માં જ તમારા આત્માની સર્વદા સ્થિતિ છે-એમ તમે ભાવના કાર્યો કરો. એટલે કે"સ્વાદ લેનાર" અને "સ્વાદ લેવાના પદાર્થો" થી રહિત થઇ.પણ એ બંને માં "અનુયુત" (એક) થઈને રહેલોજે કેવળ "અનુભવ" (સાક્ષી નો સ્વ-ભાવ) છે-તેની જ તમે ભાવના કર્યા કરો.અને નિરંતર તેમાં જ રહો. એ અનુભવ (સાક્ષી નો સ્વભાવ) જ તમારું સાચું "સ્વ-રૂપ" છે.
હે,રામ,'અનુભવ કરનાર' અને 'અનુભવ કરવાનો પદાર્થ એ બંને થી રહિત થઈને તે બંને માં અનુસ્યુત થઈને રહેલો જે કેવળ નિરુપાયિક (ઉપાધિ-માયા વગરનો અનુભવ છે-તેનો જ હૃદયમાં આશ્રય કરીને સ્થિર થાઓ.
"હું સંસારની ભાવનાથી રહિત છું, અને ત્રણે અવસ્થાઓ (જાગ્રત-વગેરે) થી રહિત છું" એ રીતે તમે તમારા "સ્વ-રૂપ" ની ભાવના કર્યા કરો અને સદા "સ્વ-ભાવ" માં જ રહો. હે,રામ, તમે જયારે પ્રમાદને લીધે,તમારા શુદ્ધ ચૈતન્ય-પણાને છોડી દો છો,અને ખુદ થી જ જુદા જુદા દ્રશ્ય (જગત) નો સંકલ્પ કરો છો ત્યારે તમે અત્યંત દુઃખ દેનારા 'મન-પણાને પ્રાપ્ત થાઓ છો.
આ મન-પણા-રૂપી' સાંકળ ને તમે 'સ્વ-રૂપ ના જ્ઞાન-રૂપી-યુક્તિ' થી તોડી નાખો,અને તમારા 'આત્મા-રૂપી-સિંહ' ને 'મન-રૂપી-સાંકળ' થી છોડાવો.
તમે જયારે શુદ્ધ ચૈતન્યપણાને ત્યજી દો છો અને વિષયો પર અત્યંત ધસી પડીને સંકલ્પ કરવા લાગો છો, ત્યારે જ તમે વિષયોને દેખાવા લાગો છો.