Page Text
________________
૪૮
પરંતુ માણસજાતની રચના અને કદમાં એવી અસમાનતા નથી. છતાં માનવજાત અસમાન જીવન જીવે છે તેમાં ઉછેર, વાતાવરણ, જીવનની શૈલી અને માનવસમાજની રચનાના નિયમો અને તંત્ર વ્યવસ્થામાં ભિન્નતા હોવાથી જીવન-જરૂરિયાતમાં પણ ભિન્નતા અને અસમાનતા પેદા થાય છે. જેમકે, એક માણસને મળેલ જન્મ ઉછેર વ્યવસાય અને વાતાવરણ એવી ટેવ આદતને ઘડે છે અને એને ૫૦૦ ગ્રામ કે કદાચ લીટર દૂધ જોઈએ છે. એ જ રીતે પોશાક, રહેવાનું ઘર અને ઇતર સગવડોની બાબત તો બીજી તરફ બીજા એક માણસને ભિન્ન પરિસ્થિતિને કારણે છાસનું ટીપું કે ધરાઈને ખાવા ધાન પણ મળતું નથી. રોટલો અને મરચાંની ચટણીથી પણ તે ચલાવી શકે છે.
આમાં વધારે જોઈએ છે તે દુષ્ટ શોષણખોર કે અન્યાયી છે અને ઓછાથી જીવવા ટેવાયેલો ગરીબ માણસ સંયમી કે જ્ઞાની કે સાધુ સંત છે એવું નથી. બંનેની વૃત્તિઓમાં સારપ કે ખરાબી જે હશે તે હશેજ. એમને જે મળે છે, અને એ જે ભોગવે છે તે તો પરિસ્થિતિને કારણે છે.
બીજી પણ એક અસમાનતા નજરમાં આવવી જોઈએ.
સ્થૂળ આર્થિક દૃષ્ટિએ ભંગી કે આદિવાસી પરિવાર બ્રાહ્મણ-વાણિયાના પરિવારની સમકક્ષ કે વધુ આગળ હોય અને છતાં સામાજિક દરજ્જામાં તો આ ભંગી-આદિવાસી બ્રાહ્મણ-વાણિયા કરતાં પાછળ, પછાત જ ગણવામાં આવે છે. મામલતદાર કે ડેપ્યુટી કલેક્ટર કક્ષાના અધિકારી ભંગી હરિજન હોવાના એક માત્ર કારણે તેમને કહેવાતા ઉજળિયાતના મહોલ્લામાં રહેવા મકાન નહીં મળવાના દાખલા જાણવા મળે છે. એટલે સમાનતા બંને પ્રકારે થવી જોઈએ :
૧. આર્થિક ૨, માનસિક-સામાજિક,
આર્થિક સમાનતા બહારની પરિસ્થિતિને સમાજ રચનાના નિયમોમાં રહેલી ખામીને કારણે છે. તે પરિસ્થિતિ પરિવર્તનથી દૂર કરી શકાય, આ પરિસ્થિતિ પરિવર્તન સમય માગી લે તેવું કામ છે. ઝટઝટ થઈ શકે તેવું નથી, એ કામ કરવામાં જે લોકો જીવન સમર્પિત કરે તેમનો ઉછેર, રહન સહન અને ટેવો એવાં ઊંચા જીવન ધોરણનાં હોઈ શકે કે દેખીતી રીતે તો તે અસમાનતામાં જ ખપે, આવી અસમાનતા પાછળ જો સંવેદનશીલતા અને વૃત્તિ સાફ હોવાનું પ્રતીત થાય તો તે અસમાનતાને ઉદારતા અને સહિષ્ણુતાથી નિભાવી લેવી રહી. અલબત્ત, આવી અસમાનતાનું પ્રમાણ વધુ ન જ હોવું જોઈએ. આવક અને વધુ આવક વચ્ચે ૧:૧૦નું પ્રમાણ રાખવાની હિમાયત દેશના કેટલાક ચિંતકોએ કરી છે, તેને અમારું સમર્થન છે. એકની આવકવાળાની આવક એટલી તો હોવી જ જોઈએ કે તેમાંથી એની પ્રાથમિક જીવનજરૂરિયાતો પૂરી મળી રહે.
અને બીજી તરફ આર્થિક સમાનતા માટેના સમાજ પરિવર્તનના કામ સાથે માનસ પરિવર્તનનું - વ્યાપક લોકકેળવણીનું કામ પણ ચાલુ રહેવું જોઈએ જેથી માનસિક અસમાનતા પણ પ્રમાણમાં ઓછી થાય. વિશ્વ વાત્સલ્ય : તા, ૧૬-૧૨-૧૯૯૪
અનુભવની આંખે
| SR No. | 008108 |
| Book Title | Anubhav ni Aankhe |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ambubhai Shah |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 50 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Ritual_text, Ritual, & Religion |
| File Size | 3 MB |