________________
૨૧
પણ ધવલભાઈ તો અભ્યાસુ છે ને ? એમને પૂછીએ ઉપર ૧ થી ૫ પેરામાં (ઉપરાંત બીજું ઉમેરી શકાય) લખ્યું તેમ સમૂહપ્રાર્થના કે પ્રવચનને નામે જે કંઈ બોલાય, સંભળાય, પરિચય થાય એની કોઈ અસર આ બહેનો પર થતી હશે?
અમારો જવાબ તો ‘હા’માં જ છે. અસર અવશ્ય થાય છે. અલબત્ત, પ્રાર્થનાના શબ્દો, સંભવ છે પોપટવાણી કે રેકર્ડની જેમ બોલાઈ જતા હોય. જીભ બોલતી હોય અને મન તો ક્યાંય ભટકતું હોય. પ્રાર્થના પૂરી થાય અને એકદમ ઝબકીને જાગે એમ ખ્યાલ આવે કે પ્રાર્થના પૂરી થઈ. આવું અમારા દાખલામાં તો અમે અનુભવીએ છીએ. તેમ છતાં માત્ર એટલા જ ઉપરથી ને તરત એવા તારણ ઉપર આવી જવું કે સમયનો બગાડ છે તો અમારે એમ કહેવું છે કે,
“ના, ઉતાવળ ન કરો. ધીરજ રાખો. અનુભવ કરો.” શરૂમાં સમયનો બગાડ લાગે છે. પણ સાતત્યપૂર્વક આમ પ્રાર્થના કરવી ચાલુ રાખવાથી એક સામૂહિક મન તૈયાર થાય છે. બોલનારના મનમાં એ બોલની જાણે કે રેખાઓ પડતી, સંઘરાતી હોય છે. નિમિત્ત મળતાં સુષુપ્ત મનમાં સંઘરાયેલું કામ આપે જ છે. જગતમાં કશું જ નિરર્થક નથી જતું. ઉપરના ૧ થી ૫ પેરામાં કહ્યું તે બધાથી મન પ્રભાવિત બને છે એમાં પરિવર્તન થતું જ આવે છે.
આ પરિવર્તન થતા જતા મનની અસર શરીરની ઇન્દ્રિયો ઉપર પણ થાય છે. ઇન્દ્રિયો કેળવાય છે. કેળવાતી જતી ઇન્દ્રિયો વડે કર્મકૌશલ્ય વધે છે. અને સરવાળે સારું કામ થવાથી અર્થપ્રાપ્તિમાં પણ લાભ થાય છે.
આ કોઈ તત્ત્વચર્ચા નથી થતી. રાણપુર કેન્દ્રમાં વર્ષોથી પ્રાર્થના પ્રવૃત્તિશીલ છે એના અનુભવ પછી પ્રત્યક્ષ, વ્યવહારમાં મળેલા પ્રમાણથી સાબીત થયેલી હકીકત લખાય છે.
ઉદાહરણ અનેક છે. સ્થળ સંકોચની મર્યાદામાં થોડો એનો ઉલ્લેખ કરી લઈએ :
૧. ઓઝલ પડદાપ્રથા સદંતર ગઈ. ૨. ત્યક્તા તરછોડાયેલા બહેનોના ભાવ પુછાયા. ૩. ઘરમાં બહેનોનું ચલણ થયું-વધ્યું. ૪. કોમી એકતા વધી. નાતજાતના ભેદભાવ ઓછા થયા. ૫. સાંપ્રદાયિકતા કટ્ટરતા ઘટી. ૬. બીજા ધર્મો વિશેની સમજણ વધી. સર્વધર્મ સમભાવ થયો.
અનુભવની આંખે
