________________
૧૩૩
દેખાડો જ દેખાડો કેવળ બની જાય છે ! કદાચ જૈન ધર્મે આથી જ કહ્યું હશે, સત્યને અધિક પણ ન કહેવું તેમ અલ્પ પણ ન કહેવું. તેજ રીતે વિપરીત પણ ન કહેવું નહીં તો તે મિથ્યાત્વજ બની જાય છે. પચીશ પ્રકારના મિથ્યાત્વમાં એ ત્રણ વાતો આ રીતે કરી છે. (૧) જૈન શાસનથી ઓછું પ્રરૂપે તો મિથ્યાત્વ (૨) જૈન શાસનથી અદકું (અધિક), પ્રરૂપે (નિરૂપણ કરે) તોય મિથ્યાત્વ અને (૩) જિન શાસનથી વિપરીત પ્રરૂપે તોય મિથ્યાત્વ. ટૂંકમાં ગુણ પ્રશંસા ઈચ્છનીય છે પણ તેમાંય સત્યના ત્રાજવાને પળે વિવેકના માપથજ તોળવા જોઈએ.
દુરાગ્રહ એ સત્યાગ્રહની સામેનો શબ્દ છે. પરિગ્રહ એ અભિગ્રહની સામેનો શબ્દ છે અને પૂર્વગ્રહ એ અનાગ્રહની સામેનો શબ્દ છે. ઘણીવાર સત્યાગ્રહને આડે દુરાગ્રહ (ખોટી જીદ) પોસાતી હોય છે. ખોટી જીદ્દ એ સત્યાગ્રહનોજ શત્રુ ગણાય. આટલી તો સગવડ જોઈએ ને? તે નામે પરિગ્રહ વૃત્તિ પોસાય છે, પણ જરૂરીઆતો વધે તેથી એકંદરે પાપ અને છેવટે અધર્મ વધે છે. અભિગ્રહ તે કુદરત નિષ્ઠા માટેનું પરમ બળ છે. “ધીરજ ધરને અરે અધીરા, ઈશ્વર દેશે અન્ન જોને” એ ધીરા ભગતનું કથન વિચારવા જેવું છે. જેટલી કુદરત નિષ્ઠા વધે તેટલે અંશે પરિગ્રહ ઘટી જાય. આથીજ આપણા વડીલો પોતાની જરૂરીઆતો બચપણથીજ ઓછામાં ઓછી રાખતા. અનિવાર્ય જરૂરીઆતો આજે માનવીને નથી મળતી, એમાં ધન-ધાખનાનો રોગ સમાજમાં ફેલાયો છે તે મુખ્ય કારણ ભુલાવું ન જોઈએ. ભ. રામ, ભ. કૃષ્ણ એ બન્ને ગૃહસ્થાશ્રમી રહ્યા છતાં બચપણથી એક વિશ્વામિત્ર જોડે જંગલમાં ગયા, બીજા જન્મતાંજ ગોકુળમાં ગયા. ભ. મહાવીર અને ભ. બુદ્ધ તો સંન્યાસી ભર જુવાનીમાં બન્યા હતા. આ છે ભારતવર્ષનો આદર્શ. સામો માનવી શુદ્ધજ છે એવા વિચારથી સંબંધ શરૂ કરવો અને નિભાવવો એજ છે પૂર્વગ્રહની સામેનો સગુણ અનાગ્રહ. તા. 23-6-77
સતલાલ
ઈન્દિરાબેન માત્ર વ્યક્તિ ન હતાં. ઈદિરાબેન માત્ર વ્યક્તિ ન હતાં. એ રીતે એનું મૂલ્યાંકન કરવું ઘટે. તે બહુ ઓછા કરી શકે છે. તેમાંય તમારા જેવાએ ભલે એ ઘણા જન્મો પછી પૂરેપૂરી સિદ્ધ થઈ શકે તેવી દૂરની વાત હોય તોયે “વિશ્વમયતા”ની વાત
શ્રી સદ્ગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
