________________
૧૦૯
સંસ્થામાં એકરૂપ થયા પછી – અંદર લુપ્ત થયા પછી –માણસનું વ્યક્તિત્વ આપોઆપ બહાર આવે છે, બહાર નીકળે છે. ગાંધીજીએ આરંભનાં દિવસોમાં કોંગ્રેસ પ્રમુખના કોટનાં બટન સુધ્ધાં બીડી આપ્યાં. કેટલી બધી વિનમ્રતા અને તૈયારી રાખી હતી? પરિણામ એ આવ્યું કે એ જ માંધાતાઓ અને કોંગ્રેસને ગાંધીજી વગર પછી ચાલ્યું નહિ. ગાંધીજીને ગોતવા જતા. બસ ! આ છે સંસ્થામાં ગયા પછી મળતા ઘડતરની ખરી ખૂબી એમાં માણસનો વિકાસ ઉત્તોત્તર થાય છે, સાધનાનું માપ રોજરોજ મળતા વિવિધ અને હળવાં અનુભવોથી સાધકને સાધનાભાતું મળતું રહે છે. આ લાભ આધ્યાત્મિક રીતે કાંઈ નાનું સૂનું નથી. યુદ્ધ અને આલિંગન પ્રતિકાર અને સહકાર - જીવનની એક જ પ્રક્રિયા છે, જેના સમતુલન માટે વિવેકની જરૂર છે, પરંતુ વિવેક ટાક્ષ ગુરુ અને પ્રભુકૃપા સિવાય આવે નહીં નીતિમય જીવનમાં પ્રભુકૃપા અવશ્ય મળે
ગુરુદેવ આગળ બોલ્યા :
યુદ્ધ અને આલિંગન એ માનવજીવનનો ક્રમ છે. એ બેમાંથી ક્યારે કોનો ઉપયોગ કરવો તે સાધકે સતત વિચારતા રહેવું પડે છે. એકની જગ્યાએ બીજું થાય એટલે સમતુલા તૂટે છે. કાર્ય સાધ્ય થતું નથી. ગૂંચવાડો ઊભો થાય છે. પ્રેમપ્રતિકાર અને સહકાર-સંઘર્ષ આ બધા જુદા જુદા નામો છે, પણ જીવનની એક જ પ્રક્રિયા બતાવે છે. હવે પ્રશ્ન એ થાય કે યુદ્ધ-પ્રતિકાર ક્યારે કરવો? આ માટે એક પંક્તિ છે “બીન સત્તસંગ વિવેક ન હોત, રામકૃપા વિના સુલભ ન સોઈ !” એટલે આ માટે વિવેક જરૂરી છે, જે સત્સંગ વિનાં શક્ય નથી. આથી જ શ્રીમદ્ અને અન્ય મહાપુરુષોએ સગુરુની અને તે પણ પ્રત્યક્ષ સગુરુની મહત્તા અને તે પણ વારંવાર ગાઈ-બજાવીને કહી છે. અને બીજી વાત છે ઈશ્વર-રામ-કૃપાની જે વિના કશું જ સુલભ થઈ ન શકે. ત્યારે રામકૃપા પણ પુરુષાર્થથી આવી-ઊતરી-શકે છે. એટલે કે સગુણી-સદાચારી-નીતિમય જીવન જીવીએ તો પ્રભુકૃપા અવશ્ય ઊતરે જ. અને આ પુરુષાર્થમાં સત્સંગ અને સદ્ગરનું પ્રત્યક્ષ માહાભ્ય ખૂબ ભારપૂર્વક આવશ્યક છે. બીજા શબ્દમાં પ્રત્યક્ષ સદ્ગુરુનાં યોગથી કાળક્રમે વિવેક આવે છે. જે જીવનસંગ્રામનાં બે પાસાં, યુદ્ધ-આલિંગન માટે સાધકને સદા જાગ્રત અને તૈયાર જ રાખે છે. આ માટે જ “લડી સૌ આત્મસંગ્રામે, બીજા સંગ્રામ શા કરવા” એ વ્યક્તિગત સાધનામંત્ર સાથે, સમાજગત સાધના પણ જરૂરી છે. માણસ ક્યાં સુધી પહોંચ્યો તે કસોટી સમાજગત સાધના વિના પૂરી અને પાક્કી આવી શકતી નથી.
શ્રી સદ્ગુરુ સંગે : વિશ્વને પંથે
