________________
નીતરતી ભક્તિને સંગમ ખૂબ જ આહલાદક છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર નિમિત્તે ગાંધીજીમાં એવો અદ્ભુત સંગમ સક્રિય બન્યો છે.
જ્ઞાનચંદ્રજીની પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ સંતબાલને નજરમાં રાખીને થઈ છે એ વાતનું પ્રતિબિંબ પાડવા સંતબાલજી મહારાજે “વિશ્વવત્સલ મહાવીર', “અભિનવ રામાયણ”, “અભિનવ મહાભારત” અને “પ્રાસંગિક ભાગવતમાં આપેલા લેનો ઠેર ઠેર ઉપયોગ કર્યો છે. તેમાંના પણ ભાગના જેમ છે તેમ જ આપ્યા છે. પંદર ટકા સંક્ષેપ કરવા બે ત્રણ શ્લોકનાં ચરણ ભેગા કર્યા છે. અથવા સંદર્ભ બદલાતે હોય ત્યાં યચિત ફેરફાર કર્યો છે અને જ્ઞાનચંદ્રજીના ભક્તિભાવને વ્યકત કરવા દસેક ટકા અનુણ્ય લેખકે આપ્યા છે. આ કેની ફૂલગુંથણુથી જ્ઞાનચંદ્રજીને વ્યવહાર અને સંતબાલજીના ભાવદર્શને વ્યક્ત કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે. તેમાં જે કંઈ કચાશ કે ક્ષતિ દેખાય તો તે મારી છે તેમ માની વાચક ક્ષમા કરે.
આ જીવનચરિત્ર જ્ઞાનચંદ્રજીને વંચાવતે વંચાવતો આગળ વધતો હતો. જ્યાંય અતિશયોક્તિ થઈ હોય, પાઠાફેર વાત થઈ હોય કે પોતે જે મનમાં ધારતા હતા તેથી વિપરીત લખાયું હોય ત્યાં તેમણે સુધારો કરાવ્યું છે. એક શિક્ષક જેમ જોડણશુદ્ધિનો આગ્રહ રાખી ભૂલ સુધારે છે તેમ પ્રસંગો અને તેના પરના પ્રતિભાવ વ્યક્ત થયા છે. તેમાંય તેમને જ્યાં જ્યાં સુટી જણાયેલ તે સુધારી છે અને આ ચરિત્રને પ્રગટ કરવાની સંમતિ પણ પ્રેમથી આપી છે. આ જીવનચરિત્ર સરળ શૈલીમાં તત્ત્વચર્ચાના ભાર વિના સંક્ષિપ્ત લખાયું હોત તો બહેનો અને બાળકોને ખૂબ જ ઉપયોગી નીવડત. એ કાર્ય કેઈએ કરવાનું જ રહ્યું. શરૂનાં ત્રણ પ્રકરણ સરલ લખાયાં. જ્યાં સુધી એમની પ્રેમભક્તિ સરળ પરંપરામાંથી પસાર થઈ ત્યાં સુધી સરળતા રહી પણ જેવા સંતબાલજીના દેવ-ગુરુ ધર્મ અને સંઘ વિચારમાં પ્રવેશ થયો તેવી જ મારી તાત્ત્વિક શૈલી શબ્દ
