________________
૧૨૬
જુદાં જયાં એક ને શન્ય, અપૂર્ણ મૂલ્ય છે રહે; કિંતુ ભેળાં યથાસ્થાને, થતાં તે પૂર્ણતા વરે.
એક વરસ સંપૂર્ણ મૌન-એકાંત; ચાર વર્ષ સિદ્ધનાથ કુટિર અને ચારેક વર્ષ મંગલ પ્રવાસનાં ગયાં. એ દિલમાં જે આનંદ અને ઉલ્લાસ એમના અંતરમાં હતો એ તો કેવળ સ્વસંવેદ્ય છે, શબ્દથી તે વર્ણવી શકાતો નથી. છતાંય સાધનાના અનુભવમાં એની ઝાંખી કરાવવાના જ્ઞાનચંદ્રજીએ પ્રયાસ કર્યા છે.
ભક્તો-સંતોનાં શીલમાં એક માધુરી હોય છે. મધુરાદ્વતની એ હિની સંવેદનશીલ હૈયાને આકર્ષે છે. એમને પણ સારું જીવવાની ઝંખના થાય છે. એવા જિજ્ઞાસુ હૈયામાં સત્ય, જ્ઞાન, પ્રેમ, દયા, શાંતિ, ન્યાય અને પ્રમાણિકતા સાચી ભક્તિની સાથેસાથે જ વિકસતાં જાય છે. તેને અનુભવ કરાવવા સામુદાયિક ઉપાસનાનું કેન્દ્ર બનાવવું જરૂરી હોય છે.
આધ્યાત્મિક આંતરિક મંડળ – સાણંદ
એક બાજુથી આંતરદષ્ટિ ઊઘડતી જાય અને બીજી બાજુથી આત્માનુભૂતિના આવિષ્કાર માટે સેવા-સાધના વિકસતી જાય તેવા હેતુથી આધ્યાત્મિક આંતરિક મંડળની સ્થાપના કરવામાં આવી. આત્માના સહજાનંદની પ્રાપ્તિના સાધનરૂપે નાના પાયા પર નાની નાની સેવા-પ્રવૃત્તિના પણ પ્રારંભ થયે. જે સેવા જ્ઞાનપૂર્વક અને જ્ઞાન સેવાપૂર્વક હોય તે જ તે મુક્તિ અને ભક્તિનું સાધન બને છે. તે બતાવતાં પૂ. સંતબાલજી કહે છે કે –
