________________
મારા ઉપવાસની ચિંતા ન કરશે. અહીં બેઠાં બેઠાં બધાઓની સાંકળ સાંધવી હોય તો તેટલી જ વધુ તપસ્યા અનિવાર્ય બની રહે છે. તમે ત્યાં ગયાં, તેટલા પૂરતો સંતોષ થાય છે.
તમે ત્યાં ગયા પછી ત્યાંને આ હેવાલ જે બેચાર કેમ્પ છે. તે વિશે લખીને મને મોકલજે. સદ્ભાગ્યે ગુજરાતનાં ઘણો ભાઈ બહેનો ત્યાં આવ્યાં છે. ગૂજરાત વિદ્યાપીઠના તથા વેડછી સંસ્થાના પણ વિદ્યાર્થીઓ ત્યાં પહોંચ્યા છે. સફાઈના કામની ત્યાં ખૂબ જ જરૂર છે. કારણ કે આટલો મોટો સમુદાય ભેળા થયે હેવાથી ખાવું પીવું શું? ક્યાં બળખા ફેંકવા? ક્યાં પેશાબ કરે ? કયાં સંડાસ જવું ? – આ બધું જ જે વ્યવસ્થિત થઈ શકે તે ખૂબ જ સારું વાતાવરણ નિર્માણ થાય. બીજી બાબત છે નીતિની અને ધર્મની; ઉપરાંત લોકશાહીની રક્ષાની. અરસપરસ એકરૂપ થઈને આ બધા નિર્વાસિતો રહે. તેમાં હિંદુ-મુસ્લિમ, હરિજન-સવર્ણ જેવા ભેદભાવ ન હોય અને તેઓને આજે જે કષ્ટ અને અત્યાચાર સહેવાં પડ્યાં છે, તેમાં શાતા ઊપજે, તેવું દિલાસાનું સાધન પણ જરૂરી છે. આખરે તે પૂર્વ બંગાળમાંથી ઊઠેલે પ્રજાનાદ જગતમાં વિજયી બને તે જરૂરી છે. કારણ કે તેમ થાય તે જ ગાંધીજીની અને તેના અનુસંધાનમાં લીધેલી અહિંસક સમાજરચનાની (ધર્મમય સમાજરચનાની) વાત આગળ વધી શકે.
તમારો અને છોટુભાઈનો વિગતવાર પત્ર મળે. હું ઉપવાસ ન કરું, એ જાતને તમારે બંનેને સૂર છે. અહીં તો તમારું વહાલાં મેટાં બહેન બેઠાં છે જ. એમ ને એમ કાંઈ ઉપવાસ થતા નથી હતા, પણ ચોમેર આગ લાગે ત્યારે સત્યરૂપી પરમેશ્વરના અનુસંધાન માટે એ સિવાય શાંતિ ૫ણું ભાગ્યે જ થઈ શકતી હોય છે. પરંતુ તમે એ બાબતની કશી ફિકર ન કરશે. જુઓને હમણાં મુજિબુર રહેમાન પર “ખટલાનું નાટક ચાલી રહ્યું છે. એ માનવીનો દોષ તો એટલે જ ને, કે મને લેકની જંગી બહુમતી મળી ગઈ
૫૫
