________________
પેઠેલી સાંપ્રદાયિક સંકીર્ણતાઓને સાફ કરવી પડશે. આ કંઈ એકાએક સાફ નહિ થાય. વાસ્તવિક ધર્મના વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો પણ કરવા જોઈશે.
ગાંધીજીએ વ્યક્તિગત જીવનમાં જાતે અને સામુદાયિક જીવનમાં સંસ્થા વાટે જે સત્ય-અહિંસાના પ્રયોગો કર્યા છે તે વાસ્તવિક ધર્મના અથવા સત્ય-અહિંસાના જ વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો હતા. તેમણે જૈનપરિભાષામાં કહીએ તો “ભાવસંયમ'ની ભૂમિકા જગતને પૂરી પાડી છે. હવે તેમના સંદર્ભમાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર કહે છે તેમ દ્રવ્ય સંયમ અને ભાવ સંયમ એમ બંને ભૂમિકાઓ ગાંધીજીનું અનુસંધાન લઈને આગળ ધપાવવી જોઈશે.
આમ સદ્ભાગ્યે ભાલનળકાંઠા પ્રયોગ' સર્વધર્મ ઉપાસના મંદિર દ્વારા ખેડાણ અને શુદ્ધિ પ્રયોગો દ્વારા સામુદાયિક અહિંસાના પ્રયોગો દ્વારા નીંદામણના સફળ નમૂનાઓ વિશ્વ ચોગાનમાં છતા કર્યા છે. જિજ્ઞાસુ વાચકો આ નાનકડી પુસ્તિકા દ્વારા તે વાત સમજીને આ મહાન પ્રયોગમાં પોતાનો સક્રિય સાથ પુરાવશે એવી અપેક્ષા છે. માનવજગતને ભારતના માધ્યમે-અને ભારતમાં આ બાબતમાં મોખરે રહેલા ગુજરાતમાં ના ભાલનળકાંઠા પ્રયોગના માધ્યમે એક નોંધપાત્ર વિશ્વલાભનું નિમિત્ત બનાવવામાં યત્કિંચિત્ ફાળો આપ્યો છે, એમ કહ્યા વિના રહી શકાતું નથી. રાણપુર
સંતબાલ' તા. ૩૧-૧૨-'૬૭
સર્વધર્મ ઉપાસના - ૭
