________________
રાખતાં નથી ? ખેડૂત જમીન ખેડ્યા પછી એવો કોન્ટ્રાક્ટ નથી કરતા કે તું કેટલું આપીશ? એનો જવાબ આપે તો બી વાવું. માતા પિતાને દીકરા પર વિશ્વાસ છે કે મારો જ છે. મારી સેવા કરશે. એમ તમારે સહકારી મંડળી એ ગામની માતા જ છે. એના ઉપર વિશ્વાસ રાખવો જોઈએ. એમાં વ્યક્તિગત નફા નુકસાનનું હિત ન જોતાં ગામનું જ હિત જોવું જોઈએ. સહકારી મંડળીમાં વ્યક્તિને ન જોવી. પણ સામુદાયિક લાભ જોવા જોઈએ. હું ક્યા મોઢે બહાર કહી શકું કે, અમારે ત્યાં નૈતિક રીતે મંડળો ચાલે છે ? સોસાયટીએ ક્યાં ભૂલ કરી, ક્યાં કાળાં કામ કર્યા એ દરેક સભ્ય વિચારવું જોઈએ. જે આપણે નીતિ રાખીશું તો કુદરત આપણને મદદ કરવાની છે. દા.ત. આપણે જુવારના બીની જરૂર હતી, તો સરકારે ઘઉંના બદલામાં પૂરી પાડી એ કાંઈ નાની સૂની વાત નથી. ૧૨ રૂપિયે જુવાર મળતી નહોતી તે આપણને ૫ કે ૬ રૂપિયે મળે ? એ કાંઈ ઓછું છે ? આ આપણી પ્રમાણિકતાને લીધે બન્યું છે. તમો સૌ સહકારી મંડળીને દરેક રીતે મદદ કરજો. કરશો તો સુખી થશો. તા. ૫-૮-૧૯૫૧ : ' રવિશંકરદાદા આજે આવ્યા હતા. એમણે કેટલીક અગત્યની વાતો કરતાં જણાવ્યું કે સિદ્ધાંત અને વહેવારકુશળતા એ બેમાં આભ જમીનનો ફેર છે. આપણે આજે એવું માનતા થઈ ગયા છીએ કે વ્યવહારમાં સિદ્ધાંત ન ચાલે. વહેવારકુશળ માણસ સારો ગણાય. રાજકારણમાં પણ એવા જ માણસની પસંદગી કરવામાં આવે છે. આથી સંસ્થાનું તેજ ઝાંખું પડે છે. વહેવારકુશળ માણસ એક ડગલું ભરશે પછી બીજું સાચવીને મૂકશે. સિદ્ધાંતવાદી ભૂસકો મારશે. પતિવ્રતા સ્ત્રી શિયળ લૂંટાય ત્યારે એમ ના વિચારે કે, એક વખત ભલે લૂંટાઈ જાય. જીવતી રહીશ તો વધારે ધર્મ પાળી શકીશ. સિદ્ધાંતવાદી મરવાનું જ પસંદ કરશે. સુધનવા તેલની કઢાઈમાં પડ્યો તે સિદ્ધાંત ખાતર વ્યહવારકુશળ હોત તો બીજો વિચાર કરત, સિદ્ધાંતવાળો મરદ માણસ લાખ કમાતો હશે તો મહત્ત્વ આપશે. પણ વ્યવહાર કુશળ માણસ માથું સલામત છે ને એમ ભલે નાક કપાય એમ ગણતરી કરશે.
ગાંધીજીની હાજરીમાં એક વખત વિષય વિચારિણી સમિતિની બેઠક હતી. તે વખતે ગોકળદાસ વકીલની ટિકિટ લઈને નટવરલાલ વ્યાસ અંદર ૨૪
સાધુતાની પગદંડી
