________________
પ્રતિદાન દ્વારા લોકેળવણી ગયે વર્ષે એટલે કે ૧૯૪૮માં ભાલ-નળકાંઠા પ્રાયોગિક સંઘના પ્રયોગ રૂપી ઊભી થયેલી દુષ્કાળ કર્તવ્ય સમિતિએ સંઘની હૂંફે અહીંના ગામડાં માટે જે કંઈક પણ કરેલું તેનું ફૂલપાંખડીરૂપે પણ વળતર આપવું જોઈએ એમ તે વખતેય કહેવાયું હતું. આ વરસે એ ગામડા પર કુદરતની મહેર ઊતરી છે એટલે એ ધર્મ સમજાવવા મુનિશ્રીએ શક્ય તેટલાં આ પ્રેદશનાં ગામોનો પ્રવાસ યોજ્યો હતો. આ ગામોમાં ધંધુકા તાલુકાનાં ગામો મુખ્યત્વે હતાં. ૩ અને ૪ એપ્રિલના રોજ તેઓ ધોલેરા હતા. ત્યારબાદ ૧૭ અને ૧૮મીએ પણ ધોલેરા આવ્યા હતા. આ રીતે ૧૨ મી માર્ચથી શરૂ કરી માર્ચ અને એપ્રિલ આખો-પ્રતિદાન અંગે લોકશિક્ષણના નવા કાર્યક્રમમાં આપ્યો હતો.
મણિભાઈ આ ગાળા દરમિયાન તેમની સાથે નહીં હોય એમ લાગે છે. કારણ કે આ ગાળાની નોંધ તેમની નોંધવહીમાં મળતી નથી. પરંતુ પોતાના પ્રવાસની ફલશ્રુતિરૂપે જ જાણે તેમનો નીચેનો લેખ ઉપયોગી થાય છે. સંપાદક
પ્રતિદાનનો મહિમા
અગ્રલેખમાં આજે જે વિષય પર લખી રહ્યો છું એ વિષય સાર્વત્રિક છે, પણ એનું ક્ષેત્ર બહુ ટૂંકું છે. વિશ્વ વાત્સલ્યના વાચકની કક્ષા હું એટલી તો માનું જ છું કે જે ભાલનલકાંઠા પ્રદેશની વિધવિધ પ્રવૃત્તિઓ પાછળના સમાજ-પ્રયોગમાંનું સ્વરૂપ સહેજે પકડી શકશે.
આપણા દેશમાં દાનનો મહિમા પરાપૂર્વથી ચાલી આવ્યો છે. આપણું એકેય ધર્મસૂત્ર એવું નહિ દેખાય જેમાં દાનની વાત એક અથવા બીજા પ્રકારે ન હોય. દાનનો સંસ્કાર સંતાનોને પાડવા માટે માબાપો બચપણથી જ બાળકોની પાસે દાન અપાવવાની ક્રિયા કરાવે છે. સાધુ અતિથિ કે ભિક્ષુકપાત્ર ન મળે તો મંદિરમાં; અને તેય ન મળે તો નદી કે સમુદ્રમાં પણ દાન નખાવે છે. દાનમાં પણ ગુપ્તદાનનો મહિમા મોટો છે. કશા સ્વાર્થ વિના કર્તવ્યરૂપે અપાયેલા દાનની કિંમત વળી એથીયા મોટી છે. દાનની બાબતમાં એથી પણ ઊંડા ઊતરતાં એ પણ બતાવ્યું છે કે અનીતિથી મેળવેલામાંથી લાખોનું દાન કરવું તે કરતાં નીતિથી મેળવેલામાંથી પાઈનું દાન કરવું એ શ્રેયસ્કર છે. આ વાત એશિયાના સંતોએ બહુ ભારપૂર્વક કહી જણાય છે. એક વિધવાએ દાનમાં આપેલી કાણી કોડીની ખુદ જિસસે સભામાં કરેલી જાહેર ઈજ્જત
સાધુતાની પગદંડી