________________
આવતા. એટલે આડકતરી રીતે મારી નાંખવામાં આવે છે. પુણ્ય કરતાં પાપ આવ્યું. એટલે ગાય બધી રીતે યોગ્ય ઠરે છે. ક્ષત્રિયોને ગોબ્રાહ્મણ પ્રતિપાળ કહ્યા છે તેમાં પહેલું રક્ષણ ગાયનું કહ્યું છે, પછી બ્રાહ્મણનું.
જૈનસૂત્રોમાં ચોથું વ્રત બ્રહ્મચર્યનું કહેવામાં આવ્યું છે. જ્યારે વિશ્વવાત્સલ્યના માર્ગમાં તેને પ્રથમ સ્થાન આપ્યું છે. માણસ ચેતનવંતુ પ્રાણી છે. એટલે તેની ઈચ્છા એ પણ રહેવાની. વિષય ભોગવવાથી વધે છે. તેથી સંતોષ પામી શકાતો નથી પણ સંયમથી સંતોષ આવે છે. આત્માના ત્રણ ગુણ સત્ય શિવમ્-સુન્દરમ્ છે. બરાબર એકાગ્રતાપૂર્વક સત્યની આરાધના કરીએ તો સુંદરતા મળે, પ્રરેણા મળે અને જીવન જીવવામાં આનંદ મળે. એટલે જ શ્રીમદે કહ્યું : નિર્દોષસુખ નિર્દોષ આનંદ લ્યો ભલે જ્યાંથી અરે, ખોરાક જેટલી રસવૃતિથી ખવાય છે, તેટલો જ તે ભોગની ઈચ્છા કરાવે છે. જે વસ્તુમાંથી આનંદ લ્યો તેમાં નિર્દોષનો ખ્યાલ રાખજો. વાછરડું ખીલે બાંધ્યું હોય તો ગમે તેટલું કૂદે પણ મુકરર કરેલી જગ્યાએથી આગળ જઈ નહીં શકે. આપણા મનને એક ચોક્કસ નક્કી કરેલા ધ્યયમાં જોડી રાખીએ તો ગમે તેટલું કૂદે પણ તે તેની મર્યાદામાં સમાઈ જાય. જેનામાં જેટલો સદ્ગુણ તેટલો તે વધુ સુંદર. જો આકૃતિથી જ સુંદર કહેવાતા હોય તો ગાંધીજી સુંદર નહોતા, પણ આખી દુનિયા તેમને ચાહતી હતી. પણ આપણી આંખ પહેલી ચામડું જુવે છે. પણ અંતરથી જોઈએ તો જ વધુ પ્રેમ મળે.
એક સુંદર યુવાન વાળનાં મોટાં જુલફાંવાળો એક તત્ત્વજ્ઞાની પાસે ગયો. ઘણી વાતો કરી.બેઠો, પણ તેનાં વખાણ ન થયાં. એટલે બોલ્યો, તમે મને ઓળખ્યો?મારા જેવો રૂપાળો કોઈ જોયો છે? તત્ત્વજ્ઞાની સમજ્યો કે આને સુંદરતાનું અભિમાન આવ્યું છે એટલે તેમણે કહ્યું ઘોડે ચાર પગે ઊભો રહે ત્યારે કેટલો સુંદર લાગે છે? એમ તું હાથ પગે ઊભો રહે તો સુંદર લાગે ! તું પણ એક દિવસ વૃદ્ધ થશે ત્યારે તારા આ કાળા વાળ સફેદ થશે. ગાલની લાલી ચાલી જઈને ખાડા પડશે. કરચલીઓ શરીર ઉપર પડી જશે. ત્યારે તારી આ સુંદરતા કાયમ રહેશે? જો ના હોય તો સુંદરતા તેનું નામ કહેવાય કે જે ત્રિકાળાબાધિત હોય. આ શરીરની સુંદરતા નાશવંત છે. આત્માનું ચેતન સંસ્કાર અમર છે. લિપસ્ટીક કે પફપાવડરથી લોકો સુંદરતા લાવવા ઈચ્છે છે. પણ પરસેવાના રેલા પડે, પાવડર અડધો ભૂંસાઈ ગયો હોય ત્યારે કેટલું બેડોળ લાગે છે ! સુંદરતા સદ્દગુણમાં અને તંદુરસ્તીમાં છે.
એનો અર્થ એવો નથી કે સૌંદર્ય પીપાસુ કોઈ હોય તો તે હલકો છે, ફકત આસકિતનો કાંટો કાઢી નાખવો જોઈએ. સત્ય ઉપરનો વિશ્વાસ હોવો જોઈએ. કોઈ વખત જુદું જુદું સત્ય લાગે તો ત્રણ વાત ધ્યાન રાખવી. શાસ્ત્ર, જાત અનુભવ અને
૧૨૦૦
સાધુતાની પગદંડી