________________
તા. ૭-૫-૪૮ : મજૂર સભા
મિલપ્લોટમાં મજૂરો સમક્ષ બોલતાં મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું કે તમારી જાત કોણ એમ પૂછું તો તમે કહેશો કે ધંધો એક નાત છે, હરિજન હોય, બ્રાહ્મણ હોય, કોળી હોય, મુસલમાન હોય પણ મિલનો પ્રશ્ન ચાલશે તો આપણે એક થઈ જઈશું. પગાર વધારા માટે કે કલાકો ઓછા કરવા માટે એકત્ર થઈશું. પણ વિકાસ માટે ધર્મ માટે એકત્ર થવાનું હશે ત્યારે મુશ્કેલ બનશે. સર્વધર્મ સમાન છે. કોઈ ઉચ્ચ નીચ નથી એ ભાવના આપણે ભરવી પડશે. એ ભાવના સિવાય આપણે ઊંચા આવવાના નથી. હિન્દુ મુસ્લિમ ઝઘડામાં માણસે કામ નહોતું કર્યું પણ શેતાને કામ કર્યું છે. અમદાવાદના મજૂરોએ તે હુલ્લડમાં ભાગ લીધો નહોતો.
જેમ આર્થિક બાબતમાં આપણે એક થઈએ છીએ તેમ ધાર્મિક બાબતો અને બીજા અનેક પ્રશ્નોમાં આપણે એક થવાનું છે, જુદા ચોકાઓ સૌથી પહેલાં ભૂંસી નાખવા પડશે.
બીજી વાત મિલ ચલાવવામાં મજૂરી, વ્યવસ્થા અને મૂડી એ ત્રણ ચીજની જરૂર હોય છે. એકલી મૂડીથી મિલ ન ચાલે. એકલી મજૂરી હશે તો ચાલશે. અનાજ પકવવું હશે તો મજૂરીની ખાસ જરૂર પડશે એમાં મૂડી કે વ્યવસ્થા નહીં હોય તો ચાલે. એટલે ઈશ્વરે આપેલી મૂડી કે જે શ્રમ છે તેનાથી માણસ જેટલો દૂર જાય છે તેટલો ઈશ્વરથી દૂર જાય છે. આજે સમાજનું શીર્ષાસન થઈ ગયું છે એટલે માથું નીચું હોવાથી ચાલી શકતો નથી. શ્રમ પ્રથમ, વ્યવસ્થા બીજી, મૂડી ત્રીજી એમ હોવું જોઈએ. પણ ઊલટું છે, તેનું કારણ ધર્મગુરુઓ છે. કર્મવાદનો ઠેકો લગાડવામાં આવે છે મિલમેનેજર બુદ્ધિનું થોડું કામ કરીને દૂધ ચોખા ખાય છે, તેણે પુણ્ય કર્યા છે એમ કહેવાય છે અને મજૂરો પરસેવો વાળે અને ઓછું વેતન મળે તો પરભવનાં પાપ કહેવાય છે.
ત્રીજી વાત આપણે સંસ્કાર કેમ વધારીએ તે છે. સંસ્કાર વગર જીવી શકીએ નહીં. શ્રમ કરીને થાકી ગયા હોઈએ છીએ એટલે આનંદ કરવાનું મન થાય છે. એ આનંદ સિનેમા નાટક દારૂ કે ચા વગેરેમાંથી મેળવીએ છીએ. એ આનંદ ખરજવાની ચળ જેવો હોય છે. દારૂ તો હવે જવાનો છે, પણ ચા તો ખુલ્લી રહેવાની છે. એની અંદર ત્રણ પ્રકારનાં ઝેર આવે છે. આપણે ગામડામાંથી આવ્યા ત્યારે કેવું તેજવાળું શરીર હતું ! પાંચ વરસ પછી કેવું થઈ જાય છે? શેરડી જેમ કોલામાંથી પસાર થઈ જાય છે અને છતાં નીકળે છે તેમ આપણે છોતાં થઈને બહાર નીકળીએ છીએ. તેનું કારણ વ્યસનો છે.
ચોથી વાત સંગઠનની છે. સંગઠન બે પ્રકારનાં હોય છે. ઈમારત તોડવી હોય, આગ લગાડવી હોય, તો સંગઠનથી થઈ શકે છે. પણ ખરું સંગઠન તો સર્જન કરવામાં સૌરાષ્ટ્રની વિહારયાત્રા