________________
તાલુકદારો અને રાજા સામે પ્રજાનો કેમ મેળ બેસે તે છે. ત્રીજો, અસ્પૃશ્યતા નિવારણ અને ચોથો આપણા દેશની અંદર ઉત્પાદક વર્ગ ઓછો થઈ ગયો છે અને બેઠાં બેઠાં ખાનારો વર્ગ વધુ થઈ ગયો છે. ત્રીસ કરોડમાંથી ફકત ત્રણ કરોડ ઉત્પાદન કરે છે. એક કમાનાર પાછળ નવ બેઠાં બેઠાં ખાનાર છે. એટલે જો આપણે ઉત્પાદન નહીં વધારીએ તો આંતરરાષ્ટ્રીય જગત સામે આપણે નહીં ટકી શકીએ. પાંચમો પ્રશ્ન છે હમણાં જ કોંગ્રેસથી છૂટા પડેલા સમાજવાદી પક્ષનો છે. આ બધામાં આપણી જવાબદારી છે. તેનો ખ્યાલ રાખવા કહ્યું. તે પછી મુસ્લિમ ધર્મ સંબંધી પ્રવર્તતી ગેરસમૂજતી દૂર કરવા, મુસલમાન ઘર્મ વિષે કેટલોક ખ્યાલ આપ્યો.
તા. ૨૪-૪-૪૮ના રોજ આફ્રેડ હાઈસ્કૂલમાં વિદ્યાર્થી અને રાજકારણ એ વિષય ઉપર પ્રવચન રાખ્યું હતું. મહારાજશ્રીએ પ્રથમ પા કલાક મોડું થયું તેનો ઉલ્લેખ કરી વિદ્યાર્થીઓનો વિષય હોવા છતાં બીજા વર્ગો પણ આવ્યા તેથી આનંદ વ્યક્ત કર્યા. તેમણે કહ્યું, વિદ્યાર્થીબંધુઓ તમો મૂડીવાદનો નાશ કરવા ઈચ્છો છો? એ કયો મૂડીવાદ ! ગુંડાગીરી એ પણ મૂડીવાદ છે. તોફાન એ મૂડીવાદ છે. એટલે જરૂરિયાતને ઘટાડવી એ જ સાચા મૂડીવાદનો નાશ છે.
ચંડાલ કન્યાએ દસ શેર અનાજ ચોર્યું. તેની સજા મેજિસ્ટ્રેટે કરી ત્યારે બચાવમાં કન્યાએ કહ્યું : મારા પિતાએ ત્રણ દિવસ સુધી કામ માટે માગણી કરી, ત્રણ દિવસ ભૂખ્યા રહ્યા તે સહન ન થતાં મેં આ ચોરી કરી છે. વિદુર આ વાત સાંભળી રહ્યા. જે રાજ્ય કામ કરવાની ઇચ્છાવાળાને કામ ના આપે, અને લાચારીથી ચોરી કરવી પડે તેમાં રાજ્ય ગુનેગાર છે, ચોરી કરનાર નહીં. કન્યાને ઈનામ આપી છોડી મૂકે છે.
ભૂગર્ભ પ્રવૃત્તિથી આપણે ગમે તેમ વર્તવા મંડી પડ્યા છીએ. ભણીને શું કરશો? ગાડીવાળો કે નાવિક જતો હોય તો તે ચોક્કસ ધ્યેય લઈને જાય છે, પણ તે કહે કે જ્યાં જવાય ત્યાં જઈશ, તો લોકો તેને મૂર્ખ કહેશે. લોકો કહે છે કે, પ્રધાનો આટલો બધો પગાર કેમ લે છે? ગરીબ દેશને આ ન પરવડે. પણ તમે જ્યારે સગેવહાલે જાવ છો ત્યારે તમારી નજર કયાં જાય છે? બંગલા તરફ કે ઝૂંપડી તરફ ! પૂછો છો શું ધંધો કરો છો? પગાર કેટલો મળે છે ? મતલબ કે વધારે ધનવાન અને વધારે પગારદાર ઈચ્છો છો. જો આમ હોય તો બીજાની ટીકા કેમ કરી શકાય?
બપોરના કન્યા વિદ્યાલયની મુલાકાત લીધી. ત્યાંથી ૪ વાગે હરિજન યુવક મંડળ નું ઉદ્દઘાટન થયું. પ્રમુખ જગુભાઈ પરીખ હતા. મહારાજશ્રીએ જણાવ્યું કે સેવા એ સહજ ક્રિયા બનવી જોઈએ. તેમાં કોઈપણ જાતના બદલાની આશા ન હોવી જોઈએ. કોઈપણ લાલચથી સેવાધર્મ ન ડગે. સાધકને જે સિદ્ધિ મળી છે, જે ક્ષેત્ર મળ્યું છે, તેનો ૮૨
સાધુતાની પગદંડી