________________
प्राकृत व्याकरणे
२११
सुपि। पिऊसु। पक्षे। पिअरा। इत्यादि। अस्यमौस्विति किम् ? सि।
पिआ। अम्। पिअरं। औ। पिअरा। (अनु.) सि, अम् आणि औ हे (प्रत्यय) सोडून अर्थात् इतर विभक्तिप्रत्यय पुढे
असता ऋकारान्त शब्दांना उत् असा अन्तादेश (म्हणजे अन्ती उ असा आदेश) विकल्पाने होतो. उदा. जस् (प्रत्यय पुढे असता):- भत्तू...भत्तओ; (विकल्प-) पक्षी:- भत्तारा. शस् (प्रत्यय पुढे असता):- भत्तू, भत्तुणो; (विकल्प-) पक्षी:- भत्तारे. टा (प्रत्यय पुढे असता):- भत्तुणा; (विकल्प) पक्षी:- भत्तारेण. भिस् (प्रत्यय पुढे असता):- भत्तूहिं; (विकल्प-) पक्षी:- भत्तारेहिं. ङसि (प्रत्यय पुढे असता) :-भत्तुणो...भत्तूहितो; (विकल्प-) पक्षी:- भत्ताराओ...भत्तारा. ङस् (प्रत्यय पुढे असता) :भत्तुणो, भत्तुस्स; (विकल्प-) पक्षी:- भत्तारस्स. सुप् (प्रत्यय पुढे असता) :- भत्तूसु; (विकल्प-) पक्षी:- भत्तारेसु. बहुवचन हे व्याप्त्यर्थी (समावेशक अर्थी) असल्याने (वाङ्मयात) जसे आढळेल त्याप्रमाणे नामाच्या बाबतीत सुद्धा जस्, शस्, ङसि आणि ङस् हे प्रत्यय पुढे असताना, (अन्ती) उ विकल्पाने येतो. उदा. (जस् व शस् प्रत्यय पुढे असता) पिउणो...भाउणो. टा (प्रत्यय पुढे) असता:- पिउणा. भिस् (प्रत्यय पुढे) असता:- पिऊहिं. सुप् (प्रत्यय पुढे) असता:- पिऊसु. (विकल्प-) पक्षी:- पिअरा इत्यादि. सि, अम् आणि औ हे प्रत्यय सोडून असे का म्हटले आहे ? (कारण हे प्रत्यय पुढे असता, अन्ती उ येत नाही. उदा.) सि (पुढे असता):- पिआ. अम् (पुढे असता):- पिअरं. औ (पुढे असता) :- पिअरा.
(सूत्र) आरः स्यादौ ।। ४५।। (वृत्ति) स्यादौ परे ऋत आर इत्यादेशो भवति। भत्तारो' भत्तारा। भत्तारं
भत्तारे। भत्तारेण भत्तारेहि। एवं ङस्यादिषूदाहार्यम्। लुप्तस्याद्यपेक्षया। भत्तार-विहि।
१ भर्तृ-विहित
A-Proof
