________________
४६
[मूल]
(अन्वयः)
(अर्थः)
[मूल]
[मूल]
तादिव्यसनेनैव निन्दया निद्रया तथा ।
नीचैः समं सदालापैः पापीयान् गमयत्यहः॥२३८॥ (३.४४)
तथा पापीयान् द्युतादिव्यसेन निद्रया निन्दयैव नीचैः समं सदालापैरहो गमयति ।
(अन्वयः) भ्रातृव्यम्, पत्न्याः भ्रातरम्, स्वस्त्रियम् च, स्वसुः पतिम्, बन्दिनं देवलं त्यक्त्वा व्यवहारं समाचरेत् । भतीजा, पत्नी का भाई, बहन का पुत्र ( खुद की स्त्री), बहन का पति, बंधन (कारावास) में पड़े ऐसे देनदार का त्याग करके व्यवहार अच्छी तरह से करना चाहिए।
(अर्थः)
नात्यन्तं विश्वसेत्स्त्रीषु नरः पुण्यवतीष्वपि ।
प्रायो मूढस्वभावास्ताः स्त्रियः स्युः पापबुद्धयः ॥ २४०॥(३.४६)
(अन्वयः) नरः पुण्यवतीष्वपि स्त्रीषु नात्यन्तं विश्वसेत्, मूढस्वभावास्ताः स्त्रियः प्रायः पापबुद्धयः स्युः ।
(अर्थः)
[मूल]
[मूल]
नीच (पुरुषों का) जुए के व्यसन से, निद्रा में, निंदा से तथा पापी लोगों के साथ सदा बड-बड करने में ही दिन व्यतीत होता है।
भ्रातृव्यं भ्रातरं पत्न्याः स्वस्रीयं (स्त्रियं) च स्वसुः पतिम्। बन्दिनं देवलं त्यक्त्वा व्यवहारं समाचरेत् ॥ २३९॥ (३.४५)
[मूल]
विरक्तां वनितां मूढां विश्वसेत्काममोहितः।
सोऽचिरान्नाशमायाति यथा राजा विदूरथः ॥ २४१॥ (३.४७)
(अन्वयः) यः काममोहितः विरक्तां वनितां मूढां विश्वसेत् सोऽचिरान्नाशमायाति यथा विदूरथः राजा।
(अर्थः)
बुद्धिसागरः
मनुष्य को पुण्यवती होने पर भी स्त्रियों पर अति विश्वास नही करना चाहिए, मूर्ख स्वभाववाली वे स्त्रियाँ प्रायः पापबुद्धिवाली होती हैं।
म पुरुष रागरहित मूढ स्त्री का विश्वास करता है वह विदूरथ राजा की तरह शीघ्र ही नष्ट
होता है।
भर्तृभक्तिं परित्यज्य व्रततीर्थादिशीलनम्।
प्रोषिते चातुरे पत्यौ सादरत्वमलङ्कृतौ॥२४२॥(३.४८)
नित्यं परगृहे यानं प्रासादे जागरोत्सवे ।
मातृगेहे सभायां च न योग्यं हि कुलस्त्रियः॥२४३॥(३.४९)
(अन्वयः) भर्तृभक्तिं परित्यज्य व्रततीर्थादिशीलनम्, प्रोषिते चातुरे पत्यौ अलङ्कृतौ सादरत्वम्, परगृहे प्रासादे जागरोत्सवे मातृगेहे सभायां नित्यं यानं कुलस्त्रियो न हि योग्यम्।
१. अयं श्लोकः हस्तप्रतिषु न दृश्यते- को२०००८, को१५९३२, ओ २८७८