________________
प्रकरण ३ : स्वरविकार
४९
४४ ह्रस्व इ बद्दल येणारे इतर स्वर इ = अ : हरिद्रा = हलद्दी, तित्तिरि = तित्तिर (पक्षिविशेष), शकुनि = सउण
(पक्षी), शिथिल = सढिल, पथिन् = पह (रस्ता), इति = इय. इ = उ२ : इक्षु = उच्छु (ऊस), इषु = उसु (बाण), शिशु = सुसु, शिशुमार
= सुसुमार (जलचर प्राणि विशेष), वृश्चिक = विच्छुय. इ = ए३ : पिंड = पेंड, सिंदूर - सेंदर, लिच्छवि = लेच्छइ (एक राजवंश),
चिकित्सा = तेइच्छा, आधिपत्य = आहेवच्च.
inhib
दीर्घ ई बद्दल येणारे इतर स्वर ई = अ : हरीतकी = हरडई (फलविशेष) ई = आ : कश्मीर = कम्हार.
(पानीयादिष्वित् । हेम. १.१०१) :- पानीय = पाणिय (पाणी), अलीक - अलिय (खोटे), आनीत = आणिय (आणलेले), तृतीय = तइय, अनीक = अणिय (सैन्य), गंभीर = गहिर (खोल), द्वितीय = दुइय, सरीसृप = सरिसिव (प्राणिविशेष)
१ मराठीत अन्त्य इ चा अ झालेला आढळतो. शुद्धि = शुद्ध, प्रीति = प्रीत,
मूर्ति - मूर्त, शांति - शांत, राशि - रास, रात्रि - रात्र, रात; नीति - नीत, रीति - रीत, धूलि - धूळ; अग्नि - आग; तसेच पुलिन - पुळण, पूर्णिमा
- पुनव, हरिण - हरण, चंडिका - चंडकी, धरिनी - धरती. २ म. : वृश्चिक - विंचु, इक्षु - ऊस. हिंदी : बिंदु - बुंद. ३ (अ) इत एद्वा । - संयोग इति वर्तते । आदेरिकारस्य संयोगे परे एकारो
वा भवति । हेम. १.८५. पण कित्येकदा इ पुढे जोडाक्षर नसतानाही इ चा ए झालेला आढळतो
(आ) म. : सिंदूर - शेंदूर, पिंड - पेंडी, मिथुन – मेहुण ४ म. : वल्ली - वेल, पुष्करिणी - पोखरण, कमलिनी - कमळण, भगिनी
-बहीण, सपत्नी - सवत. ५ म. : कीट - किडा (कीड), कीलक - खिळा, हिंदी - गंभीर – गहिर.
