________________
રૂ પ્રત્યય દા.ત. માયા અસ્તિ અસ્મિન્ = માયિ: । ફ્ન પ્રત્યય દા.ત. બળિ ક્ષત્તિ અન્ય = ર્દિનઃ । ૫) આલુ પ્રત્યય દા.ત. વયં અસ્તિ કૃતિ દૈવયા]: ।
૪)
કદાચિત્ અન્ય અર્થમાં આવે. દા.ત. શીતં ન સહતે તિ સીતાજીઃ । સપ્તમી અર્થમાં
૧.
૨.
૧.
૩.
પંચમી વિભક્તિના અર્થમાં
શબ્દથી તસ્ પ્રત્યય દા.ત. વેવાત્ તિ રેવતઃ । વં તતઃ । માલાતઃ । વત્ પ્રત્યય ક્રિયાસંબંધી સમાનતા કે સદશતા બતાવવા અર્થમાં. દા.ત. ચૈત્રસ્ય રૂવ = ચૈત્રવત્ । વિધિવત્ વગેરે
–
૩.
સાત્ પ્રત્યય વસ્તુમાં પૂર્ણ પરિવર્તન થઈ જાય અથવા તેની સાથે એકમેક થઈ જાય ત્યારે લાગે. દા.ત. પ્નું શસ્ત્ર અગ્નિ: સંવદ્યતે કૃતિ અગ્નિસાત્ મતિ । વું આત્મસાત્ । મમ્મસાત્ રોતિ । રાગસાત્ ।
વિશેષ નિયમો :
1 ધાતુને રૂ પ્રત્યય લાગે.
A
આગળ કોઈ નામ ન હોય
અનુસતિ નૃત્યેવં શીત: - અનુસરી [અનુસારન] | तिष्ठतीत्येवं शील: = स्थायिन् ।
આગળ કોઈ નામ હોય ઃ
B
સર્વનામથી ત્ર પ્રત્યય દા.ત, અસ્મિન્ તિ અત્ર । વં તંત્ર । સર્વત્ર । કાલ અર્થમાં વTM પ્રત્યય દા.ત. જસ્મિન્ જાતે રૂતિ વા / વં સવા, તવા ઈત્યાદિ...
2
3
:
तुरगमनुसरति = तुरगानुसारी । स्थण्डिलं शेते = स्थण्डिलशायी । ધાતુને સ્વભાવના અર્થમાં વર પ્રત્યય.
ફેફ્ટે રૂત્યેવં શીતઃ ફેવરઃ । વં... નિત્વરઃ, નશ્વર:, સ્થાવર: ઈત્યાદિ આ જ અર્થમાં ૬ પ્રત્યય.
હિનસ્તિ ત્યેવં શીતઃ હિન્નઃ। શોમતે ત્યાં શીત:-જીવ્ર, નમ્ર:, વીપ્ર: વગેરે. ૐ નામસાધિત ધાતુ
કેટલીકવાર 'તુલ્ય આચરણ' આદિ અર્થમાં નામને 'ય' પ્રત્યય લાગી નામધાતુ બને છે અને આત્મનેપદમાં રૂપ થાય છે.
દા.ત. ચિંતામિિરવ આપતિ ચિંતામળીયતે।
ક્યારેક ય લાગ્યા વિના જ પરમૈપદના પ્રત્યય લાગે. દા.ત. નતમિવાવરતિ નતિ ।
=
જીજી સરલ સંસ્કૃતમ્-ર જીજી ૨૧૮
૪૪૪ પાઠ-૨૮ 08
