________________
પાઠ
૨૦
તન્દ્રિત & નામસાધિત ધાતુ
મિત્રો ! આ ચેપ્ટર ખૂબ જ વિસ્તૃત છે. અહીં આપણે માત્ર તેની ઝાંખી જ જોઈશું ઃતન્દ્રિત પ્રકરણ
૨.
૩.
સાધિત ધાતુ = ધાતુ + પ્રત્યયથી બનતો ધાતુ. દા.ત.મ્ | Tક્ + અય = ગમય
પ્રેરક
કૃદન્ત = ધાતુ + પ્રત્યયથી બનતું નામ દા.ત. પત્ ♦વત્ + અત્ = વતત્ । નામ ધાતુ = નામ + પ્રત્યયથી બનતા ધાતુ. દા.ત. ચિંતામ+િય चिंतामणीय
=
૪. તહિત = નામ + પ્રત્યયથી બનતું નામ. દા.ત. ધન + વત્ = ધનવત્ । NOTE :- I : અનેકવિધ અર્થોમાં અનેકવિધ તન્દ્રિત પ્રત્યયો લાગતા હોય છે. તેથી પ્રકરણ સંગતિ વિચારી અર્થ કરવો અહીં તો દિગ્દર્શન માત્ર જ છે.
=
" તદ્ધિતમાં પ્રત્યય લાગતા ક્યારેક સ્વર વૃદ્ધિ થાય. ક્યારેક ન થાય. જ્યારે થાય, ત્યારે આધસ્વરની વૃદ્ધિ સમજવી. તદ્ધિતના પ્રત્યયો લાગતા પ્રાયઃ અંત્યસ્વરનો લોપ થાય. મુખ્ય પ્રત્યયો → ઞ, ગ, ફ, ય, ર્ડ્સ, , य
ઞ પ્રત્યય છે મુખ્યતયા નીચેના અર્થોમાં આવે.
I તેનાથી રંગાયેલું દા.ત. → II તેઓનો સમુદાય દા.ત. → ક્યાંક અ ાનમ્ । ક્યાંક III દેવતા અર્થ દા.ત. જે IV તેના વડે કરાયું દા.ત. જે B ÍÓ પ્રત્યય મુખ્યતયા નીચેના I તેનાથી સંસ્કૃત દા.ત. → II તેનાથી તરવું દા.ત. જે III તેનાથી જવું. દા.ત. – IV તે આચરવું દા.ત. જે V જીવિકા દા.ત. – VI હણવું દા.ત. → VII શસ્ત્ર દા.ત. કે
હજી સરલ સંસ્કૃતમ્-ર૮.૯૪૨૧૫ ૪૪ ૪૪૪૪ ૫ાઠ-૨૮૪૪
હરિદ્રયા રમ્ = હારિદ્ર વસ્ત્રમ્ । भिक्षाणां समूहः = भैक्षम् । તા → ગ્રામતા | નનતા । બિનઃ અસ્ય લેવતા - જૈનઃ । શૈવઃ । મક્ષિભિઃ ત = માક્ષિવ્ઝ મધુ । અર્થમાં આવે.
–
વના સંસ્કૃત- વધિ ઓવનમ્ । નાવા તરતિ = નાવિષ્ઠઃ । હસ્તિના પતિ = જ્ઞાતિઃ । ધર્મ આવરિત કૃતિ ધાર્મિષ્ઠઃ । વેતનેન નીતિ- વૈતનિઃ । પક્ષિળ હૃત્તિ- પાક્ષિ: 1 અસિઃ પ્રહર્મસ્ય- ગતિઃ ।
