________________
૬૩
આત્માનુશાસન
બ્લોક-૧૦૯ अभुक्त्वापि परित्यागात् स्वोच्छिष्टं विश्वमाशितम् । येन चित्रं नमस्तस्मै कौमारब्रह्मचारिणे ॥ વણ ભોગવ્ય કૃપલક્ષ્મી તૃણવત્ ત્યાગી તે ગણી એઠ જો; ઉત્કૃષ્ટ ત્યાગી કુમાર એ બહ્મચારીને વંદન હજો! ભાવાર્થ – પોતે ભોગને ભોગવ્યા વિના જ અને વિષયો પ્રત્યેના સ્વાભાવિક ત્યાગ પરિણામથી, જેમણે તે ભોગને પોતાની અનંત વારની એઠ સમાન ગણીને ત્યાગી દીધા અને તેનો વિશ્વને ઉપભોગ કરાવ્યો, એવા ત્યાગી બાળબ્રહ્મચારીને નમસ્કાર હો!
શ્લોક-૧૧૦ अकिंचनोऽहमित्यास्स्व त्रैलोक्याधिपतिर्भवेः । योगिगम्यं तव प्रोक्तं रहस्यं परमात्मनः || ‘હું છું અકિંચન' ભાવ એ, તું થશે ત્રણ જગ સ્વામી તો; પરમાત્મપ્રાપ્તિનું કહ્યું આ, યોગીગમ્ય રહસ્ય જો. ભાવાર્થ – હું અકિંચન છું. મારા આત્મા સિવાય અન્ય કંઈ પણ મારું નથી. હે આત્માનું! અનાદિની અન્યમાં પોતાપણાની માન્યતાને તજી દઈને સ્વને વિષે સ્વપણાની બુદ્ધિરૂપ અસંગભાવને, અકિંચન ભાવને, આત્મભાવને ગ્રહણ કર. એ આત્મભાવનામાં તું નિરંતર નિમગ્ન રહે, કારણ કે એ જ ભાવનાના સતત ચિંતવનથી - એ જ સ્વાનુભવ અમૃતસરોવરમાં નિમગ્ન રહેવાથી - તું પરમ શાંત શીતળ સ્વાત્મસ્થ રૈલોક્યનો સ્વામી પરમાત્મા થઈશ. પરમાત્મપદની પ્રાપ્તિનું આ રહસ્ય યોગીઓને જ ગમ્ય છે. તે તને સંક્ષેપમાં કહ્યું છે.
શ્લોક-૧૧૧ दुर्लभमशुद्धमपसुखमविदितमृतिसमयमल्पपरमायुः
