________________
આત્માનુશાસન
ભાવાર્થ આત્માનું વાસ્તવિક જેવું સ્વરૂપ છે તેવું શ્રદ્ધામાં આવે તે સાચી તત્ત્વશ્રદ્ધાને સમ્યગ્દર્શન કહ્યું છે. એ સમ્યગ્દર્શન નિસર્ગજ તથા અધિગમજ એમ બે પ્રકારનું; ઔપશમિક, ક્ષાયોપશમિક અને ક્ષાયિકના ભેદથી ત્રણ પ્રકારનું તથા આગળ કહેવામાં આવશે એ મુજબ આજ્ઞાસમ્યક્ત્વ આદિ દસ પ્રકારનું ભગવાન જિને ઉપદેશ્યું છે. ત્રણ મૂઢતા, આઠ મદ, આઠ દોષ અને છ અનાયતન એ પચ્ચીસ દોષોથી રહિત થઈ, સંવેગાદિ ગુણોથી વર્ધમાન થતું અથવા તો તે ગુણોની વૃદ્ધિ કરનાર સભ્યશ્રદ્ધાન પ્રગટવાથી ક્રમે ક્રમે સંસારદુઃખનો નાશ થાય છે. સમ્યગ્દર્શન પ્રગટવાથી કુમતિ, કુશ્રુત અને કુઅવિધ - આ ત્રણ મિથ્યાજ્ઞાન નિર્મળ સમ્યગ્નાન થઈ જાય છે. તે જીવાદિ સપ્ત તત્ત્વનો અથવા તેની સાથે પુણ્ય-પાપ લેતાં નવ પદાર્થનો યથાર્થ નિશ્ચય કરાવનાર છે. આ સમ્યગ્દર્શન અવિનાશી મોક્ષરૂપ મહેલ ઉપર ચઢવા માટે બુદ્ધિમાન, કલ્યાણના ઇચ્છક જીવો માટે સૌથી પ્રથમ સોપાન છે. માટે તેને ધારણ કરવું એ ચાર આરાધના પૈકી પ્રથમ આરાધના છે.
-
શ્લોક-૧૧
आज्ञामार्गसमुद्भवमुपदेशात्सूत्रबीजसंक्षेपात् । विस्तारार्थाभ्यां भवमवगाढपरमावगाढे च ॥
'
સમકિત દશધા જાણવું, સૌ પ્રથમ આજ્ઞાથી થતું, પછી માર્ગ કે ઉપદેશ કે પછી સૂત્ર બીજ થકી થતું; સંક્ષેપ કે વિસ્તારથી કે અર્થથી ઉદ્દભવ થતું, અવગાઢ ને પરમાવગાઢ, પ્રકાર એ દશ જાણ તું.
ભાવાર્થ આશા, માર્ગ, ઉપદેશ, સૂત્ર, બીજ, સંક્ષેપ, વિસ્તાર, અર્થ, અવગાઢ અને પરમાવગાઢ એમ સમ્યક્ત્વના દસ ભેદ પણ છે. આ દસ ભેદનું હવે વિશેષ વર્ણન કરવામાં આવે છે.
-
