________________
આત્માનુશાસન
૧૧૭ પ્રયત્નપૂર્વક ખભે રાખે અને તે અવસ્થામાં પોતાને સુખી માને, પણ ભાર તો શરીર ઉપર જ રહ્યો છે, કંઈ દૂર થયો નથી. તેમ અજ્ઞાની મનુષ્ય શરીરમાં રોગાદિ થાય ત્યારે ઔષધ કરી તે રોગ મટાડવામાં સુખ માને છે, પરંતુ રોગનું ઘર જે શરીર છે તેનો સંયોગ તો હજુ રહ્યો જ છે. એવી અવસ્થામાં સુખ કેવી રીતે હોય? સાચું સુખ તો ત્યારે જ થાય કે એ શરીરનો સંબંધ હંમેશ માટે છૂટી જાય.
શ્લીક-૨૦૭ यावदस्ति प्रतीकारस्तावत्कुर्यात्प्रतिक्रियाम् । तथाप्यनुपशान्तानामनुद्वेगः प्रतिक्रिया ||
જ્યાં લગી ઉપાય બની શકે ત્યાં લગી તે કરવા ઘટે; પણ તેથી રોગ શમે નહીં, તો પ્રશમ ઔષધિ ત્યાં ઘટે. ભાવાર્થ – જ્યાં સુધી રોગોનો ઉપાય થઈ શકે એમ હોય ત્યાં સુધી તો તે કરવો ઘટે; પણ જ્યારે તે રોગ નાશ ન થાય તેવો જ હોય તો પછી તેને માટે ખેદ નહીં કરવો જોઈએ. આર્તધ્યાન ન કરતાં શાંતિ રાખવી એ જ વાસ્તવમાં રોગનો ઉપાય છે.
શ્લોક-૨૦૮ यदादाय भवेज्जन्मी त्यक्त्वा मुक्तो भविष्यति । शरीरमेव तत्त्याज्यं किं शेषैः क्षुद्रकल्पनैः ॥ સંસાર જેના પ્રહણથી, ને મુક્તિ જે ત્યાગે બને;
તે દેહ એક જ ત્યાજ્ય ત્યાં પર કલ્પનાથી શું તને? ભાવાર્થ – જે શરીરને ધારણ કરવાથી જીવ જન્મવાળો અર્થાત્ સંસારી થયો છે તથા જેને છોડવાથી તે મુક્ત થઈ જાય છે એવા શરીરને જ તજી દેવું જોઈએ, અર્થાત્ તેનો મોહ, રાગ અત્યંત તજી દેવો જોઈએ. બીજા શુદ્ર વિચારોથી શું પ્રયોજન
