________________
आगम
(४०)
आवश्यक"- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्तिः) भाग-३ अध्ययनं [१], नियुक्ति: [८०९], वि०भा०गाथा H, भाष्यं [१५०...], मूलं - गाथा-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक' नियुक्ति: एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
*
प्रत सूत्रांक
न्तानां स्कन्धानामवगाहेऽपि अधिकृतत्रयोदशप्रदेशावगाढस्कन्धत्वपरिणाममापनानामवगाहनासम्भवात्, उत्कर्षतस्त्वस
यातप्रदेशावगादमिति । सम्प्रति क्षेत्रदिक्प्रतिपादनार्थ रुचकवक्तव्यतामाहअट्ठपएसोरुभगो तिरिसंलोगस्स मज्झयारम्मि। एस पभवो दिसाणं एसेच भवे अणुदिसाणं ॥१॥(आचा.४२)
तिर्यग्लोकस्य मध्यकारे-मध्येऽष्टप्रदेशकः-अष्टनमःप्रदेशात्मको रुचकः, तथाहि-तिर्यग्लोकस्य मध्यभागे आयामविष्क५ भाभ्यां रजुप्रमाणौ सर्वप्रतराणां क्षुलको द्वौ नभप्रदेशप्रतरौ, तयोश्च मेरुमध्यप्रदेशे मध्ये, तत्र च मध्ये उपरितनप्रतरस्य 3
ये चत्वारो नभ प्रदेशा ये चाधस्तनस्य चत्वारस्तेषामष्टानामपि गोस्तनाकाररूपतया व्यवस्थितानामाकाशप्रदेशानां समये टू रुचक इति परिभाषेति, एष रुचको दिशा-क्षेत्रदिशांपूर्वादीनांप्रभव:-उत्पत्तिकारणम्, एष एव च भवति प्रभवोऽनुदिशा-14 क्षेत्रविदिशामाग्नेय्यादीनामिति ॥ सम्प्रत्यस्माच्च रुचकाद्दिशो विदिशश्च यथा भवन्ति तथा प्रतिपादयन्नाहदुपएसाइ दुरुत्तर एगपएसा अणुत्तरा चेव । चउरो चउरोय दिसा चउराइ अणुत्तरा दुन्नि। (आचा.नि.४३)
सगडुद्धिसंठिआओ महादिसाओ हवंति चत्तारि । मुत्तावली अचउरो दो चेव य हुंति रुअगनिभा॥ (आचा. नि. ४४). तस्मात् यथोक्तरूपात् रुचकात् बहिश्चतसृष्वपि दिक्षु प्रत्येकमादौ द्वौ द्वौ नमःप्रदेशौ भवतः, तदअंतश्चत्वारश्च-16 त्वारः, तेषामपि पुरतः षट् पट् , ततोऽप्यनतोऽष्टावष्टावित्येवं द्वाभ्यां प्रदेशाभ्यामारम्य जुत्तरवृद्धिः प्रत्येक चतसृष्वपि दिक्षा परिभावनीया, तथा चाह-'दुपएसाइ दुरुत्तर' अत्र 'चउरों' इति सम्बन्धः, चतस्रः पूर्वादिका महादिशो द्विप्रदेशादयो ।
दीप अनुक्रम
*
~291