________________
૬૪
શુભ ને અશુભ અનેકવિધ પૂર્વે કરેલું કર્મ જે, તેથી નિવર્તે આત્મને, તે આતમા પ્રતિક્રમણ છે. ૩૮૩
શુભ ને અશુભ ભાવ કરમ જે ભાવમાં બંધાય છે, તેથી નિવર્તન જે કરે તે, આત્મા પચ્ચખાણ છે. ૩૮૪
શુભ અને અશુભ અનેકવિધ છે વર્તમાન ઉદિત જે, તે દોષને જે ચેતતો, તે જીવ આલોચન ખરે. ૩૮૫
પચ્ચખાણ નિત્ય કરે અને પ્રતિક્રમણ જે નિત્યે કરે, નિત્યે કરે આલોચના, તે આત્મા ચારિત્ર છે. ૩૮૬ અર્થ : પૂર્વે કરેલું જે અનેક પ્રકારના વિસ્તારવાળું (જ્ઞાનાવરણીયાદિ) શુભાશુભ કર્મ તેનાથી જે આત્મા પોતાને નિવર્તાવે છે, તે આત્મા પ્રતિક્રમણ છે.
ભવિષ્યકાળનું જે શુભ-અશુભ કર્મ તે જે ભાવમાં બંધાય છે તે ભાવથી આત્મા નિવર્તે છે, તે આત્મા પ્રત્યાખ્યાન છે.
વર્તમાન કાળે ઉદ્યમાં આવેલું જે અનેક પ્રકારના વિસ્તારવાળું શુભ-અશુભ ર્મ તે દોષને જે આત્મા ચેતે છે-અનુભવે છેજ્ઞાતાભાવે જાણી લે છે (અર્થાત્ તેનું સ્વામિત્વ-ર્તાપણું છોડે છે) તે આત્મા ખરેખર આલોચના છે.
જે સદા પ્રત્યાખ્યાન કરે છે, સદા પ્રતિક્રમણ કરે છે અને સદા આલોચના કરે છે, તે આત્મા ખરેખર ચારિત્ર છે.
જે દ્રવ્ય છે પર તેહને ન ગ્રહી, ન છોડી શકાય છે; એવો જ તેનો ગુણ કો, પ્રાયોગી અને વૈગ્નસિક છે. ૪૦૬ અર્થ : જે પરદ્રવ્ય છે તે ગ્રહી શકાતું નથી તથા છોડી શકાતું નથી. એવો જ કોઈ તેનો (આત્માનો) પ્રાયોગિક તેમજ વૈસિક ગુણ છે.
