________________
પત્રાંક-૩૫૮
૩૯૭ હૈ કિ જગતમેં યે બુરા લગેગા, સમાજ કો અચ્છા લગેગા યા સમાજકો અચ્છા નહીં 'લગેગા ? ક્યા લગેગા ? લોગોં કો કેસા લગેગા? યહી બાતકો સામને રખકર હી જીવને બોધ ગ્રહણ કિયા હૈ ઔર જો કુછ પ્રવૃત્તિ કી હૈ વહ ઉસી કારણ સે કી હૈ.
અબ ઇસ બાત કો બિલકુલ છોડકર, એક જ્ઞાની કે અભિપ્રાય સે હી કામ કરને કા ઔર બોધ ગ્રહણ કરનેકા જિસકા અભિપ્રાય હૈ ઉસીકો હી ધર્મકી પ્રાપ્તિ હોગી, ઉસીકો હી સમ્યગ્દર્શન કી પ્રાપ્તિ હોગી, ઉસીકો હી કર્મકા નાશ હોગા, ઉસીકી હી મુક્તિ હોગી ઔર ઉસ આત્માકો હો સુખ-શાંતિ મિલેગી, દૂસરે કો સુખ-શાંતિ નહીં મિલેગી. મેં બહુત બડી સૈદ્ધાંતિક બાત કી હૈ યહાં પર.
વિચારસાગર' અનુક્રમસે પ્રારંભ સે અંત તક) વિચાર કરનેકા અભ્યાસ અભી હો સકે તો કરના યોગ્ય હૈ યે “વિચારસાગર', ઉત્તર હિંદુસ્તાનમેં મહાત્મા નિશ્ચલદાસજી' કરકે કોઈ અન્યમતિ હુએ હૈ, ઈનકા લિખા હુઆ ગ્રંથ હૈ. હમને (ગ્રન્થ) દેખા હૈ. જબ દેખા થા ઉસ સમય મેં તો હમારે હાથમેં જેનદર્શન કા શાસ્ત્ર નહીં આયા થા. ઉસી સમયમેં વહ દેખા થા. ઉસ વક્ત તો યે તત્ત્વ કે વિષયમેં વિચાર કરને કી શક્તિ ભી ઇતની નહીં થી. તો ઐસે એક છાપ હુઈ થી કિ યે બહુત સૂક્ષ્મ વિષય હૈ. ફિર ભી વિચારસાગર' પઢતે (સમય) ઉતના ધ્યાન તો જરૂર ગયા થા કિ યે કોઈ ઐસી દુનિયા હૈ, નઈ દુનિયા હૈ, નયા જગત હૈ કિ જહાં ભાવોં કા આંદોલન હૈ ઔર ઉસ આંદોલનમેં બહુત સા વૈવિધ્ય હૈ, વિવિધતા હૈ ઔર બહુત-સી બાતે હૈ, યે એક કોઈ નયા જગત હૈ, નઈ દુનિયા હૈ ઔર બહુત સૂક્ષ્મ હોતા હૈ યે ભાવોં કા વિષય, તો ઉસમેં તો કાફી પરિશ્રમ કરને સે હી કુછ થોડા બહુત સમજ સકતે હૈ. ઐસા કોઈ તત્ત્વજ્ઞાન કા સૂક્ષ્મ વિષય ગ્રન્થકર્તા ને ચલાયા હૈ.
યે તાત્વિક વિષય કી સૂક્ષ્મતા કે કારણ સે શાયદ યહાં પર “અંબાલાલ' વગેરે કો કહા હૈ કિ આપ પ્રારંભ સે લેકર અંત તક ઉસકા અભ્યાસ કરના. ભલે હી શાસ્ત્ર અન્યમતિ કા હૈ, ગ્રંથ અન્યમતિકા હૈ. ફિર ભી પઢને કે લિયે સૂચના કરો દી હૈ કિ આપ ઉસકો પઢો.
“હમ દો પ્રકારક માર્ગ જાનતે હૈં. એક ઉપદેશપ્રાપ્તિકા માર્ગ ઔર દૂસરા વાસ્તવિક માર્ગ.” “શ્રીમદ્જીકી નજર જો હૈ યે માર્ગકે વિષયમેં બહુત સાફ હૈ. જો દૂસરા વાસ્તવિક માર્ગ હૈ વહ સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપ ચતુર્થ ગુણસ્થાન સે લેકર આગે–આગે કે